Nhiều sinh viên đang tìm kiếm sự thỏa mãn cá nhân và nghề nghiệp trong khoa học xã hội và nhân văn.
Mai-Ling Garcia lớn lên ở miền Nam California với trình độ học vấn chẳng tới đâu và cô không hề có những kế hoạch dài hạn cho tương lai của mình.
Ở tuổi 20, cô sống với bố mẹ chồng ở một nơi nằm giữa Los Angeles và Sa mạc Mojave, trong khi chồng cô thì đang đóng quân ở nước ngoài. Mệt mỏi vì những công việc chỉ đủ đắp đổi qua ngày, năm 2001 cô quyết định đăng ký vài khóa học tại trường cao đẳng cộng đồng Mount San Jacinto.
Đầu tiên, không ai nghĩ rằng cô có thể làm nên trò trống gì. Maria Lopez-Moreno, một giáo sư tâm lý nhớ lại cảnh Garcia ngồi giữa giảng đường, tay không ngừng vân vê chiếc khăn quàng cổ màu kem.
Sau đó, thứ gì đó bắt đầu được kích hoạt. Sau một cuộc thảo luận hăng hái về những điều căn bản của hành vi phạm tội. Khi lớp học tan, Lopez-Moreno đã kéo học sinh mới ra một chỗ và hỏi: “Tại sao trò lại ở đây?”
Garcia thốt ra một câu chuyện rối rắm về việc kết hôn với một thủy thủ ngay sau khi học xong trung học, rồi nhìn anh ta đi đến Iraq mà không biết phải làm gì tiếp theo. Lopez-Moreno không thể bỏ đi.
“Tôi tự nhủ với mình: ‘Uh-oh. Tôi phải gợi ý thứ gì đó cho cô ấy.”” Trong sự thúc giục của người giáo sư, Garcia đã nộp đơn vào Chương trình danh dự của Mt. San Jacinto — và bắt đầu phát triển mạnh.
Được “nuôi dưỡng” bởi những lớp học có quy mô nhỏ và những người bạn học đầy động lực, lần đầu tiên trong đời mình Garcia giành được những điểm A liên tiếp.
Cô cũng nổi lên như một nhà lãnh đạo với các sáng kiến đa dạng, dựa trên nền tảng đa văn hóa của mình (cô là người Philippines và Ailen). Trước khi tốt nghiệp một thời gian ngắn, cô được nhận vào Đại học California, Berkeley – tại đây cô có thể tiếp tục theo đuổi việc học để lấy được tấm bằng cử nhân. Hiện tại, Garcia là chiến lược gia kỹ thuật số hàng đầu của thành phố Oakland, California. Thay vì dựa vào M.B.A. hay một chuyên ngành về kỹ thuật nào đó, cô đã tận dụng một môn học về giáo dục khai phóng mà hiếm khi được đánh giá cao – xã hội học – để phát triển sự nghiệp của mình. Garcia không che giấu cuộc hành trình đầy bão tố của mình trong quá khứ, thay vào đó cô thấy đây là một tài sản quý giá.
Garcia nói: “Tôi biết cảm giác nghèo đến mức không mua được một chiếc máy tính là như thế nào. Trong những cuộc họp, tôi chính là người đặt vấn đề: ‘Đừng bận tâm ứng dụng mới này có hoạt động tốt trên iPhone hay không. Liệu nó có thể chạy trên một chiếc máy tính cũ ở thư viện công cộng không, bởi vì đây là cách duy nhất để những cư dân của chúng ta có thể sử dụng nó?’”.
Đặc ân của giáo dục khai phóng
Bởi vì chính cái tên của mình, con đường đến giáo dục khai phóng được gắn liền với đặc ân. Điều này là do Cicero, nhà hùng biện La Mã cổ đại, đã ủng hộ giáo dục uae libero sunt dignae (những nghiên cứu về não phù hợp với con người tự do), trái với giáo dục thực dụng, lệ thuộc mà dành cho những người buôn bán ở tầng lớp dưới.
Thậm chí ngày nay, các chuyên ngành giáo dục khai phóng trong nhân văn và khoa học xã hội thường được miêu tả là những chủ đề ưu tú mà chỉ những sinh viên giàu có, chuyên giao du với giới thượng lưu mới đủ khả năng theo đuổi.
Tuy nhiên, hãy xem xét kỹ hơn và những định kiến cũ kỹ này đang bắt đầu sụp đổ. Vào năm 2016, Hiệp hội Quốc gia các Trường đại học và Nhà tuyển dụng (NACE) đã khảo sát về xuất thân trong gia đình và con đường học tập của 5.013 sinh viên tốt nghiệp.
Những sinh viên mà rất có khả năng chọn chuyên ngành trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn – chiếm 33,8% – là những người thuộc thế hệ đầu tiên trong gia đình từng có bằng đại học. Ngược lại, những sinh viên có cha mẹ hay ông bà đã hoàn thành chương trình đại học trong lĩnh vực này chiếm 30,4%.
Giáo dục khai phóng không phải là một con đường nhanh chóng để trở nên giàu có. Tiền lương công việc đầu tiên của sinh viên trong lĩnh vực này thường thấp hơn những người có tấm bằng hướng nghiệp trong các ngành như điều dưỡng, kế toán, hoặc khoa học máy tính.
Điều này đặc biệt đúng đối với những sinh viên thế hệ đầu tiên – những người không có khả năng nhận được sự trợ giúp của gia đình trong việc tiếp cận với các nhà tuyển dụng hàng đầu.
NACE thấy rằng những sinh viên thế hệ đầu tiên nhận được mức lương khởi điểm sau tốt nghiệp trung bình là 43.320 đô la, thấp hơn khoảng 12% so với mức tiền lương của bạn bè mà có nhiều thế hệ trong gia đình tốt nghiệp đại học nhận được.
Tuy nhiên, theo thời gian, thu nhập của sinh viên tốt nghiệp giáo dục khai phóng thường tăng cao, đặc biệt là đối với những sinh viên có bằng cấp cao. Những người học chuyên ngành lịch sử thường trở thành luật sư hoặc thẩm phán được trả lương hậu hĩnh sau khi hoàn thành văn bằng luật, một nghiên cứu gần đây của Dự án Hamilton của Viện Brookings cho thấy.
Nhiều người có chuyên ngành triết học tận dụng kỹ năng phân tích và tranh luận của mình để làm việc tại Phố Wall. Những người học về quan hệ quốc tế gặt hái được nhiều thành công ở vị trí giám đốc điều hành ở nước ngoài tại các tập đoàn lớn, v.v.
Đối với những nhà lãnh đạo tại các trường đại học, thì sự mê hoặc của giáo dục khai phóng trong lĩnh vực kinh tế xã hội có cả sự thú vị lẫn đe dọa.
Dan Porterfield, hiệu trưởng Trường đại học Franklin và Marshall của Pennsylvania, chỉ ra rằng, những sinh viên thế hệ đầu tiên “có thể đến trường đại học với suy nghĩ: ‘Tôi muốn trở thành bác sĩ. Tôi muốn giúp mọi người.’
Và sau đó, họ khám phá ra các môn nhân học, khoa học trái đất và nhiều lĩnh vực mới khác. Họ bắt đầu say mê với ý tưởng trở thành nhà văn hay doanh nhân. Họ nhận ra: ‘Tôi chỉ không có tầm nhìn đủ rộng về cách trở thành một nhà sản xuất khác biệt trong xã hội.”
Việc xem xét kỹ lưỡng con đường nghề nghiệp của những sinh viên tốt nghiệp giáo dục khai phóng nêu bật lên năm yếu tố – vượt ra khỏi những lý thuyết suông trong lớp học truyền thống – mà có thể tạo ra thành công lâu dài cho những người không có nguồn gốc xuất thân ưu tú.
Sự hỗ trợ mạnh mẽ của giảng viên cố vấn là một lực đẩy mạnh mẽ trong giai đoạn đầu. Trong một cuộc khảo sát khoảng 1.000 sinh viên tốt nghiệp đại học, Richard Detweiler, chủ tịch Hiệp hội các Trường đại học Great Lakes, nhận thấy rằng những sinh viên có sự hỗ trợ của giảng viên cố vấn có khả năng giữ các vị trí lãnh đạo nhiều hơn gần gấp hai lần trong cuộc sống sau này.
Những yếu tố tích cực khác bao gồm cam kết tiếp tục việc học sau đại học; sẵn lòng chuyển đến các trung tâm công việc lớn của Hoa Kỳ như Seattle, Thung lũng Silicon Valley hoặc khu vực Washington, D.C.; và dám mơ những giấc mơ kì vĩ. “Bởi vì chính cái tên của mình, con đường đến giáo dục khai phóng được gắn liền với đặc ân. ”
Và cuối cùng, những sinh viên bước vào giảng đường đại học mà không có họ hàng sở hữu những mối quan hệ tốt – những người có thể khuyên bạn nên học lớp nào hay làm sao để giành được một suất thực tập mùa hè – sẽ được hưởng lợi từ những chương trình được thiết kế để xây dựng mạng lưới nghề nghiệp và vốn xã hội.
Một trong những nhóm cung cấp các chương trình giúp sinh viên sẵn sàng cho nghề nghiệp ngay lúc còn ở trường đại học là Braven, một tổ chức phi lợi nhuận được thành lập bởi Aimée Eubanks Davis – ông là cựu giám đốc điều hành của Teach for America. Ra mắt vào năm 2014, Braven đã tiếp cận khoảng 1.000 sinh viên tại Đại học Rutgers-Newark ở New Jersey và Đại học bang San Jose ở California.
Việc mở rộng phạm vi tiếp cận của nhóm vào vùng Trung Tây Hoa Kỳ đã sẵn sàng. Trong mỗi nhóm học tập, Braven cho xen kẽ những sinh viên theo chuyên ngành giáo dục khai phóng và những người muốn có tấm bằng hướng nghiệp, theo lý thuyết là tất cả đều có thể học hỏi lẫn nhau.
Một trong những người đăng ký tham gia Braven tại Newark vào năm 2015 là Dyllan Brown-Bramble. Anh là một sinh viên vừa chuyển trường đến đây và đạt số điểm rất cao trong môn tâm lý học, nhưng lại cảm thấy không có sự kết nối với ngôi trường tại New Jersey.
Mỗi ngày, Brown-Bramble rời khỏi nhà và thường đến Rutgers chỉ vài phút trước khi lớp học bắt đầu vào lúc 10 giờ sáng. Vào buổi chiều, sau khi các lớp học đã tan, anh nhanh chóng đến bãi đỗ xe B và nhảy lên chiếc Sentra 2003 của mình. Đến 3:50 chiều, anh đã rời khỏi trường.
Cha mẹ của Brown-Bramble là những người nhập cư từ Dominica. Cha anh điều hành một công việc xây dựng nhỏ; mẹ anh, một sinh viên tốt nghiệp trường Đại học Baruch, quản lý một văn phòng du lịch.
Một cách kín đáo, sinh viên Rutgers khá tự hào về bản thân, nên Brown-Bramble thấy thật vô ích để kể về nguồn gốc Caribe của mình cho những người lạ, bởi họ thường phản ứng không phù hợp. Một số người tưởng tượng anh là con trai của những người tỵ nạn nghèo khổ đang cố gắng vượt thoát khỏi quá khứ tồi tàn. Những người khác thì cho rằng anh là một thiên tài đẳng cấp thế giới: “một nhà vật lý thiên văn có thể bay.” Không có chỗ nào cho Brown-Bramble có thể là chính mình.
Khi Brown-Bramble thấy một tờ rơi trong khuôn viên trường mời gọi sinh viên đăng ký tham gia một buổi hội thảo nhỏ vào buổi tối gọi là Braven Thúc đẩy Công việc, anh đã quyết định ghi danh. “Tôi biết là mình phải tiếp xúc và trò chuyện với nhiều người ở trường đại học. Tôi nghĩ: ‘Thôi được rồi, đây là cơ hội để làm điều gì đó.”
Đột nhiên, Rutgers trở nên hấp dẫn hơn. Trong chín tuần, Brown-Bramble và bốn sinh viên khác đã trở thành những người bạn thân thiết buổi tối. Họ gặp nhau trong một phòng học trống vào mỗi thứ Ba lúc 6 giờ để xây dựng hồ sơ LinkedIn và thực hành các cuộc phỏng vấn giả. Họ nhận được những lời khuyên về các kì thực tập địa phương từ một huấn luyện viên tình nguyện có cuộc sống và nền tảng giống như họ.
Họ trở thành một nhóm đoàn kết và hàng tuần đều thảo luận với nhau về điểm mạnh và yếu của mỗi người. Họ khuyến khích lẫn nhau để tiếp tục cố gắng cho kì thực tập và đạt số điểm tốt hơn. “Chúng tôi có một câu nói,” Brown-Bramble nhớ lại. “Nếu một người trong số chúng ta thành công, nghĩa là tất cả chúng ta đều thành công.”
Hầu hết các huấn luyện viên tình nguyện đều có nguồn gốc là người dân tộc thiểu số. Trong số đó có Josmar Tejeda, người đã tốt nghiệp Viện Công nghệ New Jersey 5 năm trước với tấm bằng kiến trúc.
Kể từ khi tốt nghiệp, Tejeda đã làm rất nhiều việc, từ những công việc truyền thông xã hội cho đến một thanh tra viên về chất amiăng. Là huấn luyện viên cho nhóm của Brown-Bramble, Tejeda truyền cho họ niềm lạc quan không ngưng nghỉ và nhắc họ về việc tiến lên phía trước không phải là điều dễ dàng.
“Hãy là chính mình,” Tejeda liên tục nói điều đó với các sinh viên của mình khi họ thảo luận về các tình huống học tập và mục tiêu của mỗi người. Cảm giác khi là người da đen hay người La tinh duy nhất trong phòng? Sự lúng túng khi luôn luôn bị hỏi: Bạn đến từ đâu? Sự căng thẳng khi phải luôn cố gắng để trở thành “người dân tộc thiểu số mẫu mực”? Những điều trên dường như rất quen thuộc với mọi người.
“Giống như tôi đang được giải phóng,” Brown-Bramble nói. Được vây quanh bởi những người bạn đầy cảm thông, Brown-Bramble đã khám phá ra phương cách mới để chia sẻ di sản của mình trong các cuộc phỏng vấn việc làm. Vâng, một số họ hàng của anh ở Caribe đã đến Hoa Kỳ và không biết cách điền vào các mẫu đơn của chính phủ.
Là một chàng trai, anh cần giúp đỡ họ. Tất cả mọi chuyện đều ổn thỏa, thực tế thì đây là một sức mạnh tiềm ẩn. “Tôi có thể tạo ra một câu chuyện về văn hóa hữu ích cho bản thân mình, tôi có thể tạo ra mối liên kết với những người có hoàn cảnh xuất thân khác nhau. Không có thứ gì về bản thân tôi khiến tôi phải xấu hổ,” Brown-Bramble chia sẻ.
Mùa hè này, với sự hỗ trợ của Inroads, một tổ chức phi lợi nhuận thúc đẩy sự đa dạng trong lực lượng lao động, Brown-Bramble đã tìm được công việc thực tập tại phòng tuân thủ của Novo Nordisk, một nhà sản xuất dược phẩm.
Với số điểm trung bình ấn tượng là 3,8, anh dự định lấy tấm bằng luật và làm việc ở các doanh nghiệp vài năm để trả hết khoản vay sinh viên. Sau đó, anh hy vọng sẽ thành lập công ty luật của riêng mình, chuyên về vấn đề hình thành các công ty khởi nghiệp. “Tôi muốn giúp các doanh nhân khác làm những việc như ở Newark,” anh nói.
Các tổ chức như Braven dựa trên “sức mạnh của các nhóm học tập,” Shirley Collado, hiệu trưởng của Trường đại học Ithaca và là cựu quản trị viên hàng đầu tại Rutgers-Newark nói.
Khi sinh viên hòa nhập vào các nhóm nhỏ với những người bạn đáng tin cậy, tính bộc trực của họ sẽ được củng cố, bà giải thích. Những bài giảng khó nhằn trên lớp và các bài luận cá nhân làm ở nhà sẽ giúp thúc đẩy động lực học tập giữa những người bạn và huấn luyện viên. “Bạn xây dựng vốn xã hội ở nơi nó không hề tồn tại trước đây,” Collado nói.
Tác động không ngờ
Với Mai-Ling Garcia, bước nhảy vọt từ trường cao đẳng cộng đồng đến Trường đại học Berkeley là một điều nguy hiểm. Khi ở tại ngôi trường đại học danh tiếng này, cô và người chồng sau này thiếu thốn tiền đến mỗi mà họ hầu như chỉ có thể ăn ramen để sống qua ngày. Cả hai người đều không biết cách để nhận được khoản trợ cấp tài chính tối đa, nên họ chỉ có thể lay lắt sống nhờ một phần tiền học bổng. Để trang trải chi phí, Garcia nhận một công việc bán thời gian là dạy nghệ thuật trong một trường tiểu học ở trung tâm giải trí tại Oakland.
Hoàn tất chương trình đại học dường như là điều không thể trong một hoàn cảnh như vậy. Trong học kỳ thứ hai của mình, Garcia bắt đầu tìm kiếm những thứ mà bây giờ cô gọi là “một loạt những kiến thức nền tảng kì lạ và những học bổng bất thường.” Mọi người muốn giúp đỡ cô.
Chẳng bao lâu sau, cô được nhận vào Berkeley với một học bổng toàn phần. Vấn đề tiền bạc thôi làm cô lo lắng quá nhiều. Nhưng cảm giác mình đang gặp rắc rối và không có sự chuẩn bị tốt lúc ban đầu là thứ mà Garcia không thể nào quên.
Những khó nhọc mà cô đã trải qua lôi kéo Garcia vào những vấn đề bức xúc nhất của xã hội học: con người có thể bị tổn thương như thế nào trong một thế giới mà họ không hiểu và họ có thể làm gì để cải thiện cuộc sống của mình.
Đồng thời, các giáo sư ở Berkeley đã trang bị cho Garcia những công cụ để cô xác định nghề nghiệp của mình. Cô dành một năm học về những điểm mạnh trong dân tộc học do Martin Sanchez-Jankowski – một hải quân trong thời kì chiến tranh Việt Nam giảng dạy.
Ông đã dạy cho sinh viên cách tiến hành nghiên cứu hiện trường. Ông gửi Garcia vào tòa án Oakland để quan sát các thẩm phán làm việc, khuyên cô nên chú ý đến cách mà sự khác biệt chủng tộc gắn liền với cách hành xử trong phòng xử án.
Cô học cách ghi chép cẩn thận, để khiến những lý thuyết và giả định của mình trở nên rõ ràng, và làm việc với một tiêu chuẩn cao dưới sự giám sát kỹ lưỡng của các đồng nghiệp. Những giáo sư của cô sẽ ở lại trong học viện; nhưng cô thì được đào tạo để tạo nên tác động trong thế giới rộng lớn ngoài kia.
Người ta có thể làm gì với một tấm bằng xã hội học? Garcia đã thử rất nhiều công việc khác nhau trong vài năm đầu sau khi tốt nghiệp. Cô dành hai năm làm việc tại một tổ chức phi lợi nhuận để cố gắng gỡ rối tệ quan liêu trong Bộ Cựu chiến binh.
Sau đó, cô trải qua ba năm tại một vị trí ở Bộ Lao động, giành được nhiều thắng lợi trong các cuộc đấu tranh nhỏ liên quan đến việc làm của cựu chiến binh. Cô tìm được sự an toàn trong công việc, nhưng cô không thể ngăn được cảm giác rằng cách mạng công nghệ đang chạy đua trong khu vực tư nhân – và chính phủ đang bị bỏ lại phía đằng sau.
Những công ty như Lyft, Airbnb, và Instagram đang đặt vào tay công chúng những sức mạnh mới, họ cung cấp cho người dùng những công cụ hữu ích để ca ngợi một chuyến đi, tìm chỗ ở, hoặc chia sẻ hình ảnh. Trong khi đó, người dân lại vô cùng vất vả trong việc cố gắng đổi ngày thi hành bổn phận công dân là làm bồi thẩm đoàn tại những trang web đã lỗi thời.
Thay vì bực mình về khoảng cách công nghệ này, Garcia quyết định tự trau dồi cho mình những kỹ năng công nghệ quan trọng. Cô đăng ký các lớp học buổi tối về tiếp thị kỹ thuật số và củng cố những kiến thức đó bằng cách làm việc trong một công ty khởi nghiệp 18 tháng. Sau đó, cô bắt đầu tìm kiếm những công việc trong chính phủ mà có thể tạo được ảnh hưởng.
Vào năm 2014, Garcia gia nhập Thành phố Oakland với tư cách là người xây dựng cầu nối có thể tăng cường các dịch vụ của chính phủ trực tuyến thay mặt cho 400.000 cư dân của thành phố.
Đây không chỉ là một bài tập nâng cấp công nghệ; mà nó đòi hỏi phải xem xét lại một cách cơ bản cách thức mà Oakland đã cung cấp các dịch vụ. Mối quan hệ căng thẳng giữa công nhân thành phố và công chúng thiếu kiên nhẫn sẽ giảm xuống.
Cấu trúc xã hội quyền lực sẽ thay đổi. Để thực hiện sự chuyển đổi này, đòi hỏi phải có một nhà xã hội học thông thạo kỹ thuật số ở trong tổ chức.
Trong một buổi cà phê chiều, Garcia đã kể một cách hào hứng về những tiến bộ mà cô và người quản lý truyền thông thành phố đã đạt được với những sáng kiến của họ.
Nếu những nghệ sĩ đường phố muốn tác phẩm của họ được đón nhận rộng rãi hơn, Garcia có thể xoay sở để thu hút sự chú ý của các phương tiện truyền thông xã hội. Nếu rác bị chất đống, những công cụ kỹ thuật số mới cho phép công dân truy cập trang Facebook của thành phố và yêu cầu các dịch vụ cần thiết chỉ trong vài giây.
Trong tương lai, Garcia hình dung một ngày việc thực hiện một công việc nào đó trong thành phố sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều với sự trợ giúp của kỹ thuật. Những khía cạnh khác của công nghệ kỹ thuật số nên giúp người dân kết nối nhanh chóng với tất cả những vấn đề của chính phủ mà họ quan tâm – dù là đăng ký trại hè hay bày tỏ ý kiến với thị trưởng.
Garcia, Brown-Bramble và rất nhiều người khác nữa đã bất ngờ rẽ sang giáo dục khai phóng và thu lượm được những kiến thức hữu ích cũng như tạo nên những tác động không ngờ cho xã hội từ nền giáo dục này.
(The atlantic.com)
