Tuần đầu tiên của năm học bắt đầu bằng chuỗi hội thảo về sức khoẻ tinh thần và cách chung sống với nhau, tụi mình được học về giới hạn của bản thân và tôn trọng giới hạn của người khác …
Hành trình của tụi mình ở Fulbright chỉ vừa mới bắt đầu được 2 tháng thôi, vậy mà với những trải nghiệm đã đi qua thì cứ ngỡ đã mấy năm rồi.
Xé tan nỗi sợ
Ngày đầu tiên lên lớp, cô kêu cả đám sinh viên ngồi thành vòng tròn rồi viết ra giấy câu trả lời cho câu hỏi: “Nỗi sợ lớn nhất của bạn trong Năm học Đồng kiến tạo là gì?”
54 tờ giấy không viết tên. Gần một nửa trong số đó viết rằng nỗi sợ của mình là không đủ giỏi, không được như mọi người trông mong và kỳ vọng, rằng mình quá tầm thường, mình sẽ bị bỏ lại, mình sẽ trở thành người ngoài cuộc vì không có gì nổi trội, vô dụng…
Sau khi đọc lên những nỗi sợ hại đó, cô giáo kêu tụi mình mỗi người cầm một tờ, chia sẻ với người ngồi bên cạnh và nói rằng “It’s Okay” rồi xé nó đi.
Hoạt động này rất có ý nghĩa, nhưng nó không thể nào tắt đi vĩnh viễn cái âm thanh văng vẳng trong đầu: “you will never be enough/Không bao giờ là đủ”. Bởi, kỳ vọng từ gia đình, từ xã hội, từ các thầy cô, từ những người bạn học của mình dù cho họ không cố tình thể hiện như vậy.
Và sau tất cả là áp lực mà tụi mình tự đặt lên cho bản thân nữa. Vấn đề ở đây là hầu như ai cũng thừa tự trọng, tinh thần trách nhiệm và tính cầu toàn nên đôi lúc yêu cầu quá nhiều ở bản thân. Điều này gần như là một dạng tâm bệnh và thầy cô vẫn đang cố chữa cho sinh viên trong trường.
Học cách cùng chung sống
Năm học Đồng kiến tạo có 54 người ở đủ mọi lứa tuổi đến từ khắp nơi trên cả nước. Tụi mình nói những ngữ điệu và các vốn từ khác nhau, có những câu chuyện khác nhau và mang những cá tính khác nhau. Nhưng chưa từng có ai miệt thị giọng miền tây của mình và Minh Tâm, giọng Huế của Ngọc Long, Quảng Ngãi của Chí hay Quảng Nam của Thương cả. Tụi mình được quyền tự hào về quê hương, hoặc ít nhất là không bao giờ phải tự ti.
Ở đây mọi người quy ước gọi nhau bằng cái tên mà mình muốn, ngay cả giảng viên và nhân viên cũng vậy. Không có ràng buộc “Mr” hay “Mrs” cho giới tính, không ràng buộc tên khai sinh, tên trong nước hay nước ngoài. Mọi người được gọi bằng cái tên mình thích và sống trong phiên bản mình thấy thoải mái nhất.
Tuần đầu tiên của năm học bắt đầu bằng một chuỗi hội thảo về sức khỏe tinh thần và học cách để cùng chung sống (do tất cả sinh viên vào trường phải ở Ký túc xá). Tụi mình cùng học về giới hạn của bản thân và cách tôn trọng giới hạn của người khác, lắng nghe tích cực, thực hành cách nói không, cách biểu lộ cảm xúc của mình và cách thể hiện sự quan tâm đến cảm xúc của người khác.
Những điều này xem lý thuyết trên mạng thì nhiều nhưng tụi mình chưa bao giờ thực hành một cách nghiêm túc bằng cách ngồi xuống, nhìn vào mắt bạn mình và nói ra thành câu: “I feel that you are not good today. Are you okay?”. Tin mình đi, có mấy chữ thôi mà tập nói không hề dễ đâu, mấy phút đầu toàn nhìn nhau rồi ngồi cười mãi.
Học cách thất bại
“It’s Okay to be failed” hay “Fail fast” (“Thất bại không sao!” và “Thất bại nhanh chóng”. Câu này lúc mới vào học ở Fulbright, các thầy cô niệm như thần chú. Thậm chí, nhiều thầy cô còn muốn tụi mình tập thất bại cho quen. Từ thất bại đó, tụi mình phải phân tích tại sao mình thất bại, mình học được gì từ thất bại này, làm sao để cải thiện?
Có một điều mà mình thấy thú vị đó là tụi mình thường sẽ không biết được ngày mai vào lớp các giảng viên sẽ làm gì. Có hôm giảng viên mua chocolate m&m cho tụi mình cân bằng phản ứng hóa học tạo nên hiệu ứng nhà kính, có hôm chơi ma sói để suy nghĩ về cách xã hội vận hành, có hôm thực hành cắt bánh bông lan để tranh luận về sự công bằng và bình đẳng.
Có hôm tụi mình phải giải hiện trường một vụ án để hình dung ra phương pháp nghiên cứu khoa học. Điều này giúp mình không cảm thấy chán lên lớp và tìm ra cách liên hệ những sự việc trong cuộc sống với các bài học.
Trong năm Đồng kiến tạo, tụi mình học theo module, mỗi module kéo dài từ 3-4 tuần. Kết thúc mỗi module sẽ là một tuần sprint mà trong tuần đó tụi mình phải dùng những gì học được trong module để teamwork làm ra một sản phẩm. Module đầu tiên là Learn to Co-learn, trong tuần nước rút (sprint), tụi mình được yêu cầu phải thiết kế một tiết học dài 3 tiếng cho các giảng viên về chủ đề “Authentic Việt Nam”.
Tụi mình được chia thành nhóm 6-7 người, làm nhiều chủ đề tự do : Truyện cổ tích, Âm nhạc (xanh/đỏ/vàng), Rượu truyền thống, Thời bao cấp, Bánh trôi nước, … để dạy cho các thầy cô, nhân viên người nước ngoài.
Hộp thời gian
Học ở Fulbright có một khái niệm là “Hộp thời gian”. Một tuần tụi mình lên lớp 4 ngày, mỗi ngày học một buổi 3 – 3,5 tiếng, thường sẽ bắt đầu từ sau 9h sáng (cực kỳ tiện cho mấy đứa thức đêm ngủ nướng như mình).
Tùy môn học, tùy lớp mà tụi mình có thể thương lượng với giảng viên về giờ học, nhưng nếu đòi học từ 8h sáng thì sẽ bị giảng viên “đá” khỏi lớp. Số giờ lên lớp rất ít so với cấp 3, thế nên tụi mình phải làm bài tập, chuẩn bị bài và đọc tài liệu ở nhà trước. Trung bình tổng thời gian dành cho việc học là 7-8 tiếng/ngày.
Trong những tuần khác, thầy cô giao bài tập về nhà nên tụi mình còn “nhây” được, nhưng vào tuần sprint, tụi mình ở lì trên lớp 6 tiếng để tập trung làm việc. 6 tiếng này cực kỳ nghiêm túc: không điện thoại, không mail, không facebook/messenger, không việc riêng gây xao nhãng.
Thực sự đúng kiểu 6 tiếng nhập cõi niết bàn không màng thế sự, nhưng khi qua 6 tiếng thì mặc định quên hết công việc, trở về hưởng thụ cuộc sống của riêng mình.
Các thầy cô cũng đặt luật là không email công việc và giao bài tập vào cuối tuần (thứ 7, chủ nhật). Nhờ “Hộp thời gian” này và tư tưởng “Commit your time to one thing”/ “Cống hiến tập trung cho một việc”mà mình có thể thực sự cân bằng cuộc sống, học hành nghiêm chỉnh và có thời gian ăn chơi cuối tuần tới bến luôn.
Tài lẻ không bị cho qua
Trong mắt của mình, tụi artists (những bạn có năng khiếu nghệ thuật) ở đây được cưng như trứng, hứng như hoa. Biểu hiện đơn giản nhất là nếu giảng viên thấy một đứa đang ngồi vẽ thì sẽ ghé lại xem, khen và hỏi thăm về sở thích của nó, có thể sẽ kêu nó dạy cho thầy một khóa luôn, chứ không nhắc nhở nó phải làm bài tập về nhà và đề cập lại thứ hạng của nó trong lớp tháng này.
Nhớ lại câu chuyện của mấy đứa bạn mình hồi cấp 3 vì bị áp lực điểm số giày vò mà phải bỏ đi đam mê cá nhân làm mình muốn lùa hết tụi nó vào đây học chung với mình cho sướng.
Ở Fulbright, sự khác biệt được tôn trọng và khuyến khích (khác biệt về diện mạo bên ngoài lẫn trong suy nghĩ). Mọi người không sợ khác biệt, chỉ sợ mình không có gì đặc biệt thôi.
Những cú sốc
Ở Fulbright, từ giảng viên, nhân viên cho đến những anh chị cố vấn đời sống sinh viên trong ký túc xá đều đa phần là người nước ngoài hoặc đi du học về, nên tụi mình gần như sống trong một môi trường mang văn hóa phương Tây.
Mọi người xem hình xăm, khuyên tai, khuyên mũi là chuyện cực kỳ bình thường và thậm chí được cho là dấu ấn cá nhân của mỗi người. Và như ở trên có đề cập đến một nỗi sợ vô hình mang tên “không có gì khác biệt” nên (tụi) mình bắt đầu muốn có hình xăm, xỏ tai…để khẳng định bản thân. Điều đó hoàn toàn được tôn trọng ở Fulbright.
Thế nhưng tụi mình vẫn sống ở Việt Nam, vẫn chịu tác động của nền văn hóa truyền thống. Trong 365 ngày thì vẫn có mấy trăm ngày tụi mình phải tiếp xúc với xã hội vốn còn nhiều định kiến về chuyện này, ngay từ gia đình. Những điều này thực sự đang làm một vài đứa bọn mình bị sốc văn hóa ngay cả khi đang ở Việt Nam.
Buồn như trái chuối 9K
Vì hiện tại Campus chính ở quận 9 chưa xây xong nên sinh viên năm học Đồng kiến tạo và các khóa đầu sẽ học ở Campus Hồ Bán nguyệt. Tụi mình được trường bao chỗ ở tại chung cư Phú Mỹ Hưng nhiều máy lạnh, không lo tiền điện nước, có phòng gym, hồ bơi, phát tiền chi tiêu một tháng 3 triệu*.
Nghe sướng hen? Sướng thiệt! Nhưng cũng không! Hãy nghe mình nói về mặt trái của nó và những thứ sinh viên Fulbright phải đánh đổi.
Tiền chi tiêu một tháng 3 triệu (tức 100k/ngày) có thể là dư dả với nhiều sinh viên, nhưng với tụi mình thì không. Tụi mình buộc phải ở Phú Mỹ Hưng và không có sự lựa chọn khác. Trong bán kính 1 km xung quanh chỗ tụi mình không có chợ, quán ăn bình dân, chỗ ăn vặt hay gánh hàng rong, chỉ có nhà hàng, cửa hàng tiện lợi và siêu thị nước ngoài.
Với mức tiền 100k/ngày ở đây thì tụi mình rất chật vật xoay sở để ăn đủ bữa và đủ chất (một trái chuối ở Circle K có giá 9K, trong khi với số tiền đó tụi mình có thể mua được một nải chuối ở ngoài chợ). Một phần vì không mua được đồ ăn giá rẻ, một phần vì không có thời gian đi chợ, một phần vì rất nhiều người ở xa tới nên không có xe để đi, phải di chuyển bằng grab.
Để tiết kiệm, tụi mình phải nhờ những phụ huynh ở Sài Gòn đi chợ giúp, nhưng thực sự rất tội cho các bạn ở xa vì tủi thân và phải nhịn ăn. Phải thấy được cảnh tượng ở dưới phố, đèn từ mấy căn biệt thự sáng lập lòe, xe ô tô đậu sang chảnh mà có hai đứa ôm nhau khóc trên tầng 13 chung cư Phú Mỹ Hưng vì trời tối, nhà không còn đồ ăn mà trong túi hết tiền đi, rồi sẽ hiểu là ở Phú Mỹ Hưng không sướng như mọi người vẫn nghĩ.
Lê Thị Nga My
(Sinh viên Năm học Đồng Kiến tạo)
*Đối với năm học Đồng kiến tạo, các sinh viên được nhận hỗ trợ toàn phần từ Đại học Fulbright, bao gồm các chi phí ăn, ở, học tập
