Tháng Một vừa qua, tôi được tham gia một lớp học đặc biệt ở Fulbright là lớp học “Chế tạo cho Con người” do hai Giáo sư về nhân chủng học và thiết kế đến từ Đại học Olin (đại học hàng đầu của Mỹ về khoa học kỹ thuật) đứng lớp. Đại học Fulbright đã mời hai Giáo sư của Mỹ đến Thành phố Hồ Chí Minh trực tiếp dạy để trao đổi kinh nghiệm thiết kế lớp học này ở Fulbright.
Trước đây, tôi luôn nghĩ rằng thiết kế hay chế tạo là công việc chỉ dành cho những người có kinh nghiệm, chỉ một số ít những người sinh ra có tài năng thiên bẩm có thể chế tạo ra một thứ gì đó. Và, chắc chắn người đó không phải là tôi. Vì tôi là người luôn máy móc, dập khuôn. Tôi không nghĩ mình có thể sáng tạo ra bất kỳ thứ gì. Nhưng, nếu tôi không mạnh dạn gửi đơn, mặc nỗi sợ có thể không phù hợp, không có khả năng, tôi đã không ở đây và chia sẻ với các bạn về hành trình của môn học “Chế tạo cho Con người”.
Từ chuyện cái ví
Lớp học này bao gồm 4 học phần: Quan sát, Nguyên lý, Ý tưởng và Thử nghiệm. Nhưng tôi muốn chia sẻ về những trải nghiệm xung quanh việc hoàn thành bài tập của môn học này.
Đề bài của hai Giáo sư dành cho chúng tôi là tạo ra một sản phẩm có thể cải thiện cuộc sống của người già. Không phải là làm ra một sản phẩm chế tạo mẫu, mang tính tượng trưng, tôi và các bạn được yêu cầu phải làm ra một sản phẩm dựa trên nhu cầu thật của một người già. Đó là bà Nga, một người lạ ở bên ngoài, được mời đến làm nhân vật trải nghiệm cho lớp học.
Câu chuyện cái ví –Trước khi thực hiện sản phẩm, bài tập đầu tiên chúng tôi phải làm là tìm hiểu càng nhiều càng tốt về một người bạn thông qua ví hay điện thoại của họ. Chúng tôi phải xem đồ vật của bạn, nghiên cứu về đồ vật đó, và hỏi người dùng về món đồ vật này. Trải nghiệm đó rất kì lạ, khó khăn nhưng rất thú vị.
Bà Nga – Chúng tôi đặt rất nhiều câu hỏi cho bà và quan sát bà làm những công việc hàng ngày ở nhà. Những câu hỏi như ‘Điều gì quan trọng với bà nhất?’, ‘Bà thường hay làm gì?’, hay ‘Có vấn đề gì mà bà gặp phải trong cuộc sống hàng ngày không?’ đã giúp chúng tôi học được rất nhiều từ triết lý sống của bà.
Hãy sáng tạo đi! – Chúng tôi bị mắc kẹt trong lúc suy nghĩ ý tưởng sản phẩm. Nhóm tôi dù đã xác định muốn làm một sản phẩm hỗ trợ bà về vấn đề đi lại vì bà có nhu cầu ra ngoài nói chuyện, kết nối với mọi người (đó là một trong những triết lý sống của bà) nhưng chúng tôi không biết làm thế nào để đạt được điều ấy.
Có rất nhiều ý tưởng nảy ra, từ cái gậy, cái ghế, cái băng đầu gối cho đến việc lấp lại cầu thang nhà bà với chất liệu thô ráp để bà đỡ trơn trượt và làm một chính sách để cả khu nhà bà có đầy ghế cho bà vịn vào mà đi. Ở đó, cạnh bức tường trắng, cạnh vòng tròn lớn, trong lớp học, chúng tôi đã vắt kiệt não và cùng nhau nô giỡn.
Thử – Chúng tôi đi vòng quanh thành phố để tìm chỗ hoàn thiện cái ghế – ý tưởng cuối cùng được chốt để thực hiện yêu cầu bài tập. Chúng tôi cùng bà Nga xem qua rất nhiều bức hình về cái ghế và hỏi cảm nhận của bà về từng mẫu; làm mô hình ghế từ bìa carton để thử độ cao/thấp phù hợp; thậm chí làm những cái ghế mẫu bằng giấy nhỏ xíu với dây buộc bằng vải để hình dung rõ sản phẩm ra sao. Cuối cùng, cái ghế mà tất cả chúng tôi ao ước được hoàn thiện.
La bàn của người đột phá
Những trải nghiệm của chúng tôi trong lớp không phải ngẫu nhiên, mà được dẫn dắt bởi một cái la bàn. Innovator’s Compass (la bàn của người đột phá) – được Ela Ben-Ur * sáng tạo, bảo với chúng tôi rằng bất kỳ việc gì làm vẫn phải xoay quanh chủ thể con người. Chúng tôi đầu tiên phải học về người đó, tìm hiểu xem điều gì quan trọng nhất với người đó, tìm những cách có thể đạt đến mục tiêu đó và cuối cùng là cứ thử, thử, thử cho đến khi hoàn tất được dự án.
Nhiều thứ trong cuộc sống, tôi nghiệm ra, cũng có thể được dẫn dắt bằng chiếc la bàn đó. Khi ta gặp phải vấn đề và không biết hướng nào để đi tiếp, chúng ta có thể bắt đầu bằng việc cố gắng tìm hiểu (càng nhiều càng tốt) vấn đề đó, rồi tìm ra cốt lõi của vấn đề, nghĩ ra nhiều hướng khái quát để giải quyết vấn đề và cuối cùng là thực hiện nó.
Giống như chiếc la bàn trong môn học, chiếc la bàn trong đời sống cũng thường bắt đầu chậm – những giai đoạn đầu tiên như tìm hiểu về một người hay một thứ thường là lâu nhất, nhưng nó lại bù đắp rất nhiều cho những công đoạn sau, khi mà ta đã có một nền tảng vững chắc để bồi đắp các ý tưởng.
Triết lý
Một bài học quan trọng khác qua lớp học này là thất bại rất được chào đón. Chúng ta thử, rồi thất bại, rồi chúng ta thử tiếp, và lần này còn thất bại nhanh hơn. Nhưng không sao cả. Đôi lúc chuyện làm rồi thất bại còn tốt hơn để nỗi sợ thất bại kìm hãm ta một khoảng thời gian dài trước khi ta thực sự làm nó.
Trước đây tôi luôn nghĩ trước khi làm điều gì, mình phải suy nghĩ thật kĩ và cố gắng hoàn thiện. Suy nghĩ đó khiến tôi chả bao giờ dám làm điều gì vì quá stress hoặc không thể nghĩ cách để làm cho nó hoàn hảo.
Khoá học này đã giúp tôi thấy không cần thiết phải như vậy. Tốt hơn tôi cứ lên ý tưởng và thử nó, nếu bị vấp ngã cũng không sao. Ít nhất tôi cũng sẽ biết vấn đề nằm ở đâu và lần tới nếu thực hiện sẽ tốt hơn.
*innovatorscompass.org – Ela Ben-Ur
Trang Quach
Sinh viên Năm học Đồng kiến tạo
