Viết một bài Rap về truyện ngắn Chí Phèo, mở đầu tiết học bằng một bản nhạc sôi động để “tập gym cho não bộ” tỉnh táo, khởi tạo giờ học trực tuyến với tựa đề mượn câu nói đang là “hot trend” của giới trẻ “Ơ mây zing, gút chóp em (Amazing! Good Job em – Thật tuyệt vời, làm tốt lắm em), cô và trò bắt đầu giờ học Văn bằng 1 phút khởi động với tiếng đàn Ukulele…là những ý tưởng làm giàu năng lượng giờ học của các thầy, cô giáo ứng dụng“hậu” PEN2020 – hội thảo đào tạo thực hành phương pháp giảng dạy do Quỹ Giáo dục Quỹ phát triển Giáo dục IEG Foundation và Đại học Fulbright Việt Nam tổ chức vừa qua tại Hà Nội và TPHCM.
Cô Lâm Thị Thanh Uyên, giáo viên trường THCS Châu văn Liêm Quận Ô Môn, TP Cần Thơ quyết định thử thực hành giảng dạy bằng….Facebook với các học trò của mình. Mượn cụm từ đang là “hot trend” của giới trẻ “Ơ mây zing, gút chóp em (Amazing! Good Job em – Thật tuyệt vời, làm tốt lắm em) của rapper Binz trong chương trình Rap Việt để đặt tên cho nhóm học tập trực tuyến, cô Uyên đã làm cho học trò của mình “cười thả ga”, nhờ đó hào hứng tương tác chủ đề học tập tích cực.
“Cảm giác thật Yomost khi chỉ đưa chủ đề…các bạn học sinh tranh nhau bình luận (comment) xen lẫn cười” – cô Uyên hào hứng chia sẻ với cộng đồng Mạng lưới các nhà giáo dục tiên phong (PEN).
PEN tại Hà Nội
Cô Phùng Thị Thanh Lài, giáo viên bộ môn Văn của trường THPT Năng Khiếu, Đại học Quốc gia TP.HCM thì đang hồi hộp chờ đợi “sản phẩm” của các học trò về đề bài “viết Ráp” cho truyện ngắn Chí Phèo. Những khuôn mặt học trò tươi tỉnh, hào hứng thực hiện những động tác tay trên nền nhạc bài “Brain Gym” khởi động giờ học của cô Võ Tuyết Thành, trường TPHT Buôn Ma Thuột khiến cả lớp tràn ngập năng lượng giờ học. Cô Đinh Thị Mỹ Hiền, THCS Hồng Bàng thì khiến các học trò bất ngờ “đứng hình” với cách dẫn dắt giờ học tác phẩm “Làng” của nhà văn Kim Lân bằng những câu hỏi trắc nghiệm về…sự chia tay tình yêu và tính điểm cộng thưởng cho môn học khác bằng yêu cầu đọc và tìm từ khoá của tác phẩm văn học này. Kết quả thu về đó là trò không còn “ngáp ngắn, ngáp dài” như những năm học trước và hào hứng “tìm, đọc” tác phẩm để lấy điểm cộng thưởng của cô.
Những câu chuyện nho nhỏ chia sẻ trong cộng đồng hậu PEN2020 nhấn mạnh một tinh thần PEN luôn thúc đẩy đó là gắn kết những ý tưởng sáng tạo trong giáo dục với trách nhiệm, tâm huyết hiện thực hoá, hành động, triển khai ý tưởng đó. Điều khiến cô Nguyễn Thị Hoài Minh, trường phổ thông song ngữ quốc tế Wellspring Saigon luôn trăn trở đó là giáo viên có nhiều kiến thức giáo học pháp (lý thuyết nào cũng biết), có vô số ý tưởng cũng như nguồn chia sẻ ý tưởng và kỹ thuật giảng dạy không giới hạn trong thời đại số nhưng vẫn hạn chế về khả năng áp dụng vào lớp học hay hiện thực hóa ý tưởng. Không phải do giáo viên “lười”, thậm chí các thầy cô còn làm việc “cật lực” nhưng vẫn luôn làm chưa đủ, rồi phải làm thêm, làm nữa. Chính bởi vậy, cô Hoài Minh đồng cảm và chia sẻ với Tiến sĩ Nguyễn Chí Hiếu – người giảng dạy hai chuyên đề tại PEN2020 – rằng có nhiều ý tưởng mà không làm thì “cái đầu sẽ nổ tung”.
Cô Đinh Thị Hoa, giáo viên trường THCS Lê Văn Tám, tỉnh Bình Thuận quyết định “bỏ tiền túi” để tham gia hội thảo đào tạo này chia sẻ, nhiều hoạt động thực hành ở PEN không quá xa lạ với cô nhưng với nền tảng cơ sở vật chất khó khăn của trường công lập ở địa phương khiến cho các thầy cô giáo dù rất nỗ lực đổi mới giáo dục, sáng tạo các phương thức giảng dạy nhưng cơ bản vẫn đi theo lối mòn, chỉ có thể thực hiện được một phần nào sự thay đổi. Tuy nhiên, những kiến thức, phương pháp giảng dạy được hệ thống hoá tại PEN giúp cô hiểu rõ về xu hướng giáo dục của thế kỷ 21 và nhìn ra khả năng sáng tạo và thực hiện các kỹ thuật giảng dạy hiệu quả.
“Thực ra giáo viên rất thích đổi mới, sáng tạo nhưng trong điều kiện hiện nay khó có điều kiện để làm. Chúng tôi luôn có nhiệt huyết, dù những khó khăn về cơ chế có một phần nhưng đó không phải hoàn toàn là lý do lớn. Ban giám hiệu của trường nơi tôi công tác cũng thích giáo viên đổi mới cách giảng dạy để phát triển năng lực của học sinh nhưng một vấn đề lớn đó là tiếp cận phương pháp đổi mới thật sát, được tập huấn kỹ càng để có thể làm đúng” – cô Hoa chia sẻ.
Khác biệt của PEN2020
Thầy Nguyễn Vĩnh Sơn – Hiệu trưởng Trường THPT Wellspring Hà Nội cho hay trong giáo dục có nhiều phương pháp, kỹ thuật dạy học, nghiên cứu khoa học và kinh nghiệm áp dụng thực tiễn khác nhau. Nhưng 4 chủ đề của PEN 2020 gồm Năng lực Tò Mò (Intellectual Curiosity), Học sâu (Deep Learning), Giảng dạy Trực tuyến thông qua Mạng xã hội(Digital Learning Through Social Media), Thực hành Chính niệm và Từ tâm trong Giảng dạy (Mindfulness and Compassion in Teaching), đều là các chủ đề rất thiết thực, quan trọng với những người làm giáo dục, đặc biệt đối với người giáo viên đang miệt mài kiến tạo nên sự thay đổi.
“Cùng với việc tự học, đây chính là cơ hội để mỗi thầy cô được gặp gỡ, trao đổi, học hỏi từ các chuyên gia giáo dục. Các chuyên gia sẽ giúp thầy cô từ việc hệ thống hóa, tổng hợp, tóm tắt, cập nhật các phương pháp giáo dục tiên tiến, tới việc áp dụng những cách thức, chiến lược giảng dạy cụ thể” – thầy Vĩnh Sơn nhận xét.
Sự kết nối của các chuyên đề là điều mà Ban tổ chức mong muốn tạo ra khi thiết kế nội dung giảng dạy tại PEN2020.
“Ngồi suy ngẫm, mình dừng lại thưởng thức sự kết nối tuyệt vời của các chủ đề. Học sinh mà không có tư duy khám phá,không được giáo viên “châm ngòi” bản năng đặt câu hỏi của một đứa trẻ để khám phá thế giới, thì làm sao có động lực để học sâu, tức là đắm mình vào quá trình quan sát, tìm tòi, tự vấn, lắng nghe và trải nghiệm “aha moments” (khoảnh khắc thốt lên). Cũng chẳng có học sinh nào có thể đào sâu kiến thức mà không biết mình muốn đi đến đâu, không biết cái gì cần đào sâu hay không có kỹ năng học tập hiệu quả. Trong vô vàn tác lực bên ngoài, vô số sự vụ hàng ngày lôi kéo sự chú tâm của “người học” (giáo viên và học sinh), chính niệm quả thật là con đường thực tập để dừng lại, nhìn sâu và hiểu, tìm sự thư giãn và từ tâm trong hơi thở như Tiến sĩ Nguyễn Nam chia sẻ. Và mình bắt đầu hình dung ra một con đường với những “người học” có năng lực làm chủ quá trình học tập của mình, không còn bị “rượt đuổi” và tự do tư tưởng một cách có trách nhiệm trong cộng đồng giáo dục” – cô Hoài Minh chia sẻ.
Từ PEN, cô Hoài Minh tự nhận vốn “nhát”, có phần kỳ thị Facebook nhưng bây giờ chẳng thể nào chối bỏ hiệu quả của nó qua giờ học “demo” (làm mẫu) của Tiến sĩ Ian Kalman. Hay đó là một bài tập thực hành tình huống suy luận góc nhìn, câu hỏi từ hình ảnh cái-bóng-đèn-sáng-mà-bị-vỡ của Tiến sĩ Nguyễn Chí Hiếu. Chỉ một hình ảnh này nhưng giáo viên có thể phát triển vô vàn cách lý giải, câu hỏi, vấn đề đặt ra khác nhau theo từng góc độ của các môn học khác nhau.
“Triết lý”của thầy Ian chân phương lắm: đến hội thảo và được “cho ăn” một phần mềm hoàn hảo, bạn chỉ có thể biết nó nhưng không dùng được. Nhưng tạo nhóm học tập trên Facebook hay tạo các files chia sẻ chắc chắn bạn làm được ngay. Mục tiêu của bản thân mình là không trở thành cái-bóng-đèn-sáng-mà-bị-vỡ. Bởi,tôi hiểu rằng chất lượng giáo dục chỉ có khi học sinh được hướng dẫn một cách có chất lượng…” – cô chia sẻ.
Lớp học của Tiến sĩ Ian Kalman
Một trong những điều mà PEN luôn nỗ lực để định hình thành bản sắc học thuật riêng của mình đó là các chuyên đề phương pháp giảng dạy phải đột phá, thiết yếu, gần gũi, cập nhật xu hướng mới cho các nhà làm giáo dục ở Việt Nam.
Năng lực Tò Mò được giới thiệu lầu đầu tại PEN2019 nhưng chuyên đề này giới thiệu trở lại trong PEN2020 được cập nhật sâu rộng nhiều kỹ thuật giảng dạy, tựa như phiên bản Iphone cập nhật đời mới với các tính năng tiên tiến, hiện đại và tiên phong. Học sâu là một chuyên đề mới và khó nhưng bất kể giáo viên nào cũng tìm thấy mình ở đó, cả về sự trải nghiệm thực hành rải rác, đơn lẻ lẫn kiến thức hiểu biết còn hạn chế, chưa đầy đủ về nó. Giảng dạy Trực tuyến thông qua Mạng xã hội tựa món nước ép quả mát, cân bằng những chủ đề trực diện kỹ thuật giảng dạy “hack não” các giáo viên. Ứng dụng những lợi thế của công nghệ trực tuyến và mạng xã hội không xa lạ với các thầy cô nhưng chuyên đề gợi ý những cách thức “sống chung” và áp dụng chúng một cách đơn giản mà hiệu quả để thầy cô tạo ra những không gian học tập, giảng dạy tươi trẻ, dễ dàng kết nối với “khẩu vị” của thế hệ gen Z. Thực hành Chính niệm và Từ tâm trong Giảng dạy là “ẩn số” bất ngờ của PEN, một thực đơn lạ, mang lại nhiều cảm xúc suy tư, lắng đọng của các thầy, cô.
Thầy Chung Anh Vũ, giáo viên trường THPT Quốc Thái, An Phú, An Giang chia sẻ trong cộng đồng PEN rằng : “Nhờ PEN mà hôm nay đi dạy, mình mới nhớ đem theo những thứ mà trước giờ mình dường như quên khi lên lớp. Đó là nụ cười, lời khen và sự thấu hiểu”. Cô Nguyễn Thị Ngân, nhà nghiên cứu giáo dục thì cho rằng, các kỹ thuật thực hành chuyên đề này do Tiến sĩ Nguyễn Nam hướng dẫn giúp giáo viên giàu có năng lượng và bình an từ bên trong rất giản dị mà dễ áp dụng, không chỉ với cá nhân các thầy cô mà cả học sinh.
Các giáo viên tham dự đào tạo PEN2020
Sau khoá học, Tiến sĩ Nguyễn Chí Hiếu bày tỏ mong muốn mỗi thầy cô sẽ chắt lọc, đúc kết cho riêng mình những kiến thức thu nạp từ PEN. Mỗi thầy cô sẽ có ứng dụng, thử nghiệm riêng, với cách thức, tốc độ, tần suất, hình thức khác nhau, với những hiệu quả khác nhau trong những môi trường, bối cảnh khác nhau.
Đại học Fulbright sẽ có những bài viết chi tiết về trải nghiệm thực hành của các thầy, cô giáo về từng chuyên đề giảng dạy tại PEN 2020 để phục vụ công chúng tham khảo.
Xuân Linh
* Hội thảo PEN là một phần trong nỗ lực khởi xướng Mạng lưới các nhà giáo dục tiên phong (Pioneering Educators Network – viết tắt là PEN), với sứ mệnh đem đến những kiến thức nghiên cứu giáo dục và hội thảo đào tạo đột phá, thiết yếu và thực tiễn cho các nhà làm giáo dục ở Việt Nam và trong khu vực. PEN tập trung đào tạo thực hành chuyên sâu các phương pháp giáo dục và dạy học tiên tiến dành cho các giáo viên đang công tác và giảng dạy tại các trường trung học phổ thông, đại học, các tổ chức giáo dục và trung tâm đào tạo trên cả nước.
