Những trận đấu bóng
“Chạy, chạy, cứ tiếp tục chạy, mình có thể làm được” – tôi liên tục động viên bản thân suốt ba trận bóng diễn ra ở Quận 2 dưới cái nắng “bể đầu”, trong khi cơ thể có dấu hiệu bị sốt. Đó là sự kiện thể thao đầu tiên, giải giao hữu bóng đá các trường quốc tế thành phố Hồ Chí Minh, mà đội bóng đá Fulbright tham gia. Khi được hỏi đội Fulbright có bao nhiêu cầu thủ tham gia, tôi còn không chắc; tôi cũng không hình dung nổi chúng tôi đã rèn luyện đủ thể lực để thi đấu hay chưa, chưa kể tôi không hề biết chút thông tin gì về những đội kia.
Nhưng nghĩ đến việc đội bóng Fulbright gồm các giảng viên, nhân viên và sinh viên sẽ có những giây phút vui vẻ, sôi động bên nhau, tôi có động lực đăng kí tham gia. Và đó chính xác là những thứ chúng tôi có được cùng nhau. 8 người chúng tôi – hầu hết chỉ mới quen nhau được 3 tháng và mới đá chung vài lần – luân phiên “nếm mùi thương đau” trong 3 trận đấu liên tiếp đương đầu với các đội chuyên nghiệp hơn và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng hơn hẳn. Tôi nghĩ là tôi không cần phải nhắc về tỉ số của các trận đấu. Nhưng điều tôi tự hào kể lại là những thứ chúng tôi nhận được trong buổi sáng thú vị đó.
Đầu tiên, chúng tôi được phong danh hiệu “đội bóng thân thiện nhất”, danh hiệu tặng cho đội bóng để thủng lưới nhiều nhất. Chúng tôi kết thúc trận đấu trong tình trạng kiệt sức, cơ đau nhói và thậm chí “đổ máu”; nhưng kèm với đó là niềm vui và những tiếng cười sảng khoái. Chúng tôi nhận ra mình đã nỗ lực hết sức, không bỏ cuộc và vượt qua những thời khắc khó khăn bằng cách cổ vũ thay vì la hét đồng đội. “Hành trình quan trọng hơn đích đến, đúng không thầy?” – một em sinh viên nói với tôi. “Đúng, và hãy luôn giữ bên mình tinh thần của Fulbright: không bỏ cuộc và luôn học hỏi trong sự bấp bênh,” tôi trả lời.
Học để Cùng học
Học trong sự bấp bênh là “tinh thần” của năm Đồng kiến tạo, ở đây chúng tôi học cách thích nghi với những thách thức mới, những điều bất ngờ và không sợ mắc sai lầm. Cá nhân tôi có vài trải nghiệm đáng nhớ về năm này. Một trong số đó là khi tôi đóng vai trò Scrum Master trong Sprint để thiết kế mô-đun Học để Cùng học (HĐCH) – trải nghiệm đầu tiên của các sinh viên Đồng kiến tạo tại Fulbright.
Sprint là quãng thời gian làm việc ngắn (thường kéo dài một đến hai tuần) với sự tập trung cao độ để đạt được những mục tiêu hay sản phẩm cụ thể. Một nhóm gồm 4 – 6 thành viên sẽ làm việc hết công suất trong khoảng 4 – 6 giờ mỗi ngày dưới sự hỗ trợ của Scrum Master để hoàn thành một Sprint. Scrum Master là người chịu trách nhiệm đảm bảo công việc nhóm được vận hành trơn tru, điều phối các thành viên và giúp nhóm làm tốt nhất công việc của mình. Vào ngày thứ hai của Sprint HĐCH, chúng tôi nhận ra có rất nhiều câu hỏi chưa được trả lời và chúng tôi không có cùng suy nghĩ về những kết quả chúng tôi đang hướng đến. Chúng tôi quyết định dừng Sprint trong ngày tiếp theo để rút ra một số bài học và suy ngẫm về những gì mình đã trải qua.
Đó là tuần đầu tiên của tháng 8 và chúng tôi phải chuẩn bị sẵn sàng để sinh viên có thể trải nghiệm mô-đun HĐCH vào tuần thứ hai của tháng 9. Trong Sprint, có lúc tôi đã cảm thấy rất tệ hại vì mình không có khả năng điều phối nhóm để về đích thành công. Cuối cùng, tất cả đã vượt qua thử thách này bằng cách tập trung vào những bài học kinh nghiệm và hoàn thành một số việc khác trong những ngày còn lại của tuần đó để tiến về phía trước thay vì tìm ai đó để đổ lỗi.
Ba tuần sau đó, với hành trang là những bài học “xương máu”, chúng tôi chạy thành công một Sprint khác để hoàn thiện mô-đun HĐCH. Tôi cũng tình nguyện tiếp tục vai trò Scrum Master mặc dù dư vị đắng ngắt từ lần thất bại trước vẫn còn đó. Tôi muốn hoàn thành những thứ tôi đã bắt đầu, giống như cách tôi chơi hết mình trong ba trận đấu bóng.
Tại sao chúng tôi muốn HĐCH là mô-đun đầu tiên mà các sinh viên sẽ trải nghiệm ở Fulbright? Mô-đun HĐCH kéo dài ba tuần là cánh cửa giúp sinh viên chuyển tiếp từ môi trường học cấp 3 sang việc làm quen với cách dạy, học và đồng kiến tạo ở Fulbright. Các em học và thực hành cách đưa ra góp ý và nhận phản hồi mang tính xây dựng, đồng thời bắt đầu quá trình học tập một cách chủ động – sinh viên sẽ có một phần trách nhiệm trong việc học và hợp tác với giảng viên để thúc đẩy quá trình học tập của chính mình. Các em cũng bắt đầu được mục sở thị chuyện “bếp núc” của giảng viên – phương pháp các giảng viên xây dựng bài giảng và tổ chức hoạt động trong lớp như thế nào. Từ đó, sinh viên sẽ đưa ra những phản hồi và góp ý hữu ích.
Các sinh viên tập trung cao độ nhất vào việc học trong tuần thứ ba và cũng là tuần cuối cùng của mô-đun HĐCH. Sau đó các em phải lập thành một nhóm Sprint và thiết kế một bài giảng khả thi kéo dài ba tiếng để cung cấp những trải nghiệm vui nhộn về Việt Nam cho người nước ngoài. Một nhóm sẽ có hai giảng viên đóng vai trò Scrum Master hỗ trợ sinh viên.
Tôi rất mãn nguyện khi thấy mô-đun này đã chuẩn bị cho sinh viên những kỹ năng, kiến thức giúp các em đóng góp đáng kể vào quá trình thiết kế môn học, chương trình học cũng như trải nghiệm học tập tại Fulbright trong suốt năm học đồng kiến tạo. Quan trọng nhất, nó đặt những viên gạch đầu tiên cho sự hình thành cộng đồng “cùng học” ở Fulbright. Sinh viên cũng bày tỏ rằng Sprint là phương pháp hiệu quả để các em hoàn thành các dự án nhóm (như các dự án ở câu lạc bộ sinh viên), các bài tập trong lớp và thậm chí là các chiến lược phát triển cá nhân.
“Đừng hỏi tôi học ngành gì, hãy hỏi tôi có thể làm được gì”
“Fulbright có những chuyên ngành nào?” là một trong những câu hỏi phổ biến nhất tôi nhận được. Những lúc đó, tôi luôn cố gắng để tìm một câu trả lời chính xác và nghe thật “ngầu”. Và trong cuộc họp với với Michael Greene (Giám đốc Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ tại Việt Nam), khi nghe một bạn sinh viên phát biểu: “Tôi hy vọng sau khi tốt nghiệp, mọi người đừng hỏi tôi học ngành gì, mà hãy hỏi tôi có thể làm được gì”, tôi như “bừng tỉnh”.
Câu trả lời chứa đựng sâu sắc triết lý của chúng tôi: dạy sinh viên chân trời kiến thức nằm cả trong lẫn ngoài các nhóm môn học truyền thống – đây là một trong số những phương pháp sư phạm tiên tiến mà chúng tôi muốn áp dụng tại Fulbright.
Chúng ta đang sống trong thời đại mà những bước nhảy vọt của công nghệ định hình và thay đổi những hoạt động hằng ngày – dù khá khó nhận ra nhưng nó bao gồm cả cách chúng ta dạy sinh viên. Kiến thức của thế giới bây giờ nằm gọn trong túi. Khả năng truy cập và sử dụng vô vàn kiến thức một cách hiệu quả và có đạo đức mỗi khi cần quan trọng hơn việc ghi nhớ chúng.
Tại Fulbright, chúng tôi chủ tâm thiết kế chương trình giảng dạy nhằm giúp sinh viên đạt được khả năng này. Chúng tôi tích hợp chúng vào chương trình giảng dạy để dù sinh viên làm bất cứ việc gì, các em cũng có thể tận dụng năng lực này để phát triển, không chỉ ngay sau lúc tốt nghiệp mà còn trong vòng 10 hay 30 năm sau tốt nghiệp – khi phần lớn ngành nghề còn chưa “ra đời”. Ngoài ra, các em còn có thể dùng chúng để làm những điều ý nghĩa cho bản thân và cộng đồng. Những năng lực này bao gồm tư duy sáng tạo và đổi mới, tư duy phản biện, lý luận, giao tiếp, học tập suốt đời, hợp tác, lý luận đạo đức và trách nhiệm cộng đồng.
Một cột mốc quan trọng trong hành trình của sinh viên tại Fulbright là việc chuyển mình theo chuyên ngành vào cuối năm hai. Về nguyên tắc, sau hai năm đầu tham gia các môn học nền tảng về giáo dục khai phóng ở Fulbright và những khóa nhập môn của một hoặc nhiều lĩnh vực học tập về Nghệ thuật, Nhân văn, Khoa học Xã hội, Khoa học Tự nhiên, Kỹ thuật, Toán và Máy tính; sinh viên dưới sự hỗ trợ của các giảng viên sẽ tự thiết kế một chủ đề học tập mà các bạn nung nấu từ đó thiết kế chặng đường năm 3 và năm 4 cho phù hợp với chủ đề đó. Tôi cùng một giảng viên sáng lập khác và 10 sinh viên đã đồng kiến tạo cột mốc này. Chúng tôi dành nhiều giờ trong lớp để tranh biện, thảo luận về quá trình, nội dung và cách đánh giá của quá trình chuyển đổi này.
Mặc dù có nhiều ý kiến khác nhau về cách thực hiện, nhưng tất cả chúng tôi đều đồng ý rằng: đây là thời điểm quan trọng mà sinh viên Fulbright cần thiết kế tỉ mỉ và hợp lý hóa chủ đề mình muốn theo đuổi cũng như các môn học, trải nghiệm học tập và dự án cuối khóa xoay quanh chủ đề này trong hai năm cuối. Chủ đề của sinh viên sẽ nằm trong một hoặc một vài lĩnh vực học tập nêu trên để sinh viên có thể đi vào chiều sâu của lĩnh vực đó. Thảo luận, tranh biện với sinh viên và nhận phản hồi từ sinh viên là điều cần thiết để các giảng viên trong năm Đồng kiến tạo xây dựng trường đại học giáo dục khai phóng đầu tiên ở Việt Nam và cho Việt Nam.
Vừa bay vừa lắp ráp phi cơ
Nhiều chương trình đại học được các giảng viên “thai nghén” trong vài năm trước khi quá trình tuyển sinh và dạy học diễn ra. Để kiến tạo Fulbright, chúng tôi lấy cảm hứng từ một số mô hình xây dựng trường đại học mới thành công trong thời gian gần đây, như Trường đại học Kỹ thuật Olin. Điểm nhấn đặc biệt trong mô hình mới này là giảng viên và sinh viên cùng nhau thiết kế chương trình học ngay trong năm đầu và đưa vào giảng dạy ngay trong năm sau. Chúng tôi mô tả nó tương tự như việc vừa bay vừa lắp ráp phi cơ, và năm Đồng kiến tạo là giai đoạn đầu tiên trong quá trình này.
Sinh viên Đồng kiến tạo đã kinh qua nhiều trải nghiệm khác nhau với giảng viên. Sau mô-đun HĐCH, chúng tôi dẫn dắt sinh viên qua một số môn học mà chúng tôi dự định dạy ở Fulbright sau này, sau đó chúng tôi tiếp tục giải thích cho các em một số kỹ thuật thiết kế bài giảng và hoạt động trong lớp mà chúng tôi sử dụng để người học có thể tiếp thu kiến thức tốt nhất, cuối cùng cả thầy và trò chỉnh sửa lại các bài giảng và thậm chí cả cấu trúc của môn học nếu cần, để phù hợp với sinh viên Việt Nam và mục đích của môn học. Trong quá trình vừa bay vừa lắp ráp phi cơ, các giảng viên sáng lập giữ nhiều vai trò trong lúc tương tác với sinh viên chứ không chỉ đơn thuần là giáo viên, từ cố vấn, đến đối tác, thậm chí có lúc chúng tôi như những người bạn cùng lớp. Ngoài việc làm việc với sinh viên, các giảng viên sáng lập còn chia thành các “đơn vị” và ủy ban, như đơn vị lên kế hoạch, đơn vị đánh giá, đơn vị tuyển dụng, đơn vị sức khỏe, và những đơn vị khác để vừa bay vừa lắp ráp một cách hiệu quả nhất.
Đơn vị lên kế hoạch là nơi tôi tham gia nhiều nhất. Trong đó, tôi chủ yếu đóng góp vào việc sắp xếp các hoạt động của giảng viên và phân công sinh viên vào các môn học cũng như những hoạt động ngoại khoá khác. Bài học ý nghĩa nhất tôi nhận được là việc đưa ra những quyết định khó khăn trong sự không chắc chắn, không biết liệu quyết định này có dẫn đến kết quả tốt hay không. Tôi cũng học được cách cân bằng sở thích của sinh viên và những quy định mà sinh viên phải chấp hành để sự vận hành của một trường đại học diễn ra một cách trơn tru nhất có thể.
Trở thành giảng viên sáng lập trong năm Đồng kiến tạo của Fulbright là một dấu mốc quý giá trong sự nghiệp của tôi. Tôi học được rất nhiều. Tôi trưởng thành hơn rất nhiều. Nơi này tạo môi trường để tôi đưa ra những quyết định táo bạo, thử những điều mới, giúp đỡ mọi người, ươm mầm và nuôi dưỡng các thế hệ tiếp theo của Việt Nam và nơi tôi được là phiên bản thật nhất của chính mình.
Làm việc trong một cộng đồng đòi hỏi hợp tác chặt chẽ như thế này, tin tưởng mọi người luôn là kim chỉ nam để tôi làm việc, thảo luận và hành động. Tôi hy vọng rằng, chúng tôi được phụ huynh và chính sinh viên tin tưởng trong quá trình ươm dưỡng sinh viên Fulbright trở thành công dân toàn diện, có nhiều đóng góp cho xã hội/cộng đồng và được là chính bản thân mình trong thế giới bấp bênh này.
Tiến sĩ Phan Vũ Xuân Hùng –Giảng viên sáng lập
