Tiến sĩ Bill Hiss, thường được gọi thân thương là “Bác Bill”, là một người bạn trân quý của Đại học Fulbright Việt Nam kể từ khi Trường mới thành lập. Sau hơn 35 năm phụng sự các tài năng trẻ trên hành trình chinh phục tri thức của mình, bác Bill đã về hưu với nhiều cống hiến trong vị trí Phó Chủ tịch về Đối ngoại kiêm Giám đốc Tuyển sinh và Hỗ trợ tài chính, Giảng viên môn Châu Á học tại Đại học Bates tại Maine, Hoa Kỳ. Suốt mấy năm nay, bác Bill đã dành thời gian và kinh nghiệm tích lũy của mình để hỗ trợ Fulbright xây dựng các quy trình Tuyển sinh và Hỗ trợ Tài chính.
Bay đến Việt Nam lần này, bác Bill mang bên mình hai chiếc vali như mọi hành khách khác, tuy nhiên, bên trong những chiếc vali này hầu như chẳng có mấy quần áo hay vật dụng cá nhân mà lại chứa đầy sách để tặng cho Thư viện của Đại học Fulbright Việt Nam.
Thứ Năm tuần trước, chúng tôi đã có dịp trò chuyện với bác Bill về những chiếc vali đầy ắp sách ấy.
Bác Bill và đội ngũ Tuyển sinh và Hỗ trợ Tài chính tại Đại học Fulbright Việt Nam trong một video chào đón các tân sinh viên Khóa 2026
Từ đâu mà bác có ý tưởng cho “sứ mệnh” tặng sách và lan truyền niềm đam mê với sách này?
Đây là lần thứ ba tôi đến Fulbright làm cố vấn tình nguyện về tuyển sinh và hỗ trợ tài chính. Trong lần đến thăm Trường vài năm trước, tôi nhận thấy Thư viện Fulbright chủ yếu là sách về Chính sách Công dành cho học viên chương trình Thạc sĩ. Lúc ấy tôi đã quyết định đến nhà sách và mua khoảng 15-20 quyển gửi tặng cho Thư viện dành cho các sinh viên hệ Cử nhân. Đa số những quyển sách đợt ấy là Văn học Anh kinh điển của những nhà văn nổi tiếng như Dickens, Shakespeare, Jane Austen, Faulkner, Mark Twain, Maya Angelou, Alice Walker, và nhà vũ trụ học Stephen Hawking.
Và trong chuyến đi này, bác đã tận tay mang hai vali sách từ Mỹ về?
Một người bạn đã gợi ý điều này cho tôi. Ông ấy bảo rằng mỗi người được gửi hai kiện hành lý cho mỗi chuyến bay, vậy nếu bạn dồn hết đồ cá nhân vào một vali thì vali còn lại có thể đựng đầy sách. Quả là một ý tưởng tuyệt vời! Lần này khi bay về Việt Nam, trong vali tôi chỉ toàn là sách, được đệm bởi một lượng rất ít quần áo. Bạn phải nhìn thấy tôi lúc sắp hành lý cơ. Tôi phải ôm chiếc vali cố nhìn xuống chiếc cân nhỏ ở trong nhà tắm, đảm bảo vừa đủ giới hạn cân 23kg. Nếu mới chỉ đến 20kg, tôi lại nhét thêm vài quyến sách vào.
Đây là bức ảnh của tôi và người bạn với ý tưởng tuyệt vời ấy: Andy. Chúng tôi quen biết nhau từ hồi học chung ở Đại học Bates mấy chục năm trước. Bức ảnh này được chụp khoảng vài năm trước khi tôi và Andy vô tình cùng ở Thành phố Hồ Chí Minh trong những chuyến đi công tác/du lịch riêng. Sau lần “tác chiến thành công” với hai vali sách này, chúng tôi đang lên kế hoạch để có thể “mở rộng quy mô” cho việc tặng sách. Andy có thể giúp vận chuyển vài thùng sách to trong những thùng container thương nghiệp của ông ấy. Mỗi năm sẽ có vài chuyến gửi hàng hóa về Việt Nam, mỗi chuyến có thể chở thêm vài thùng sách. Nếu mọi thứ suôn sẻ và nếu hải quan đồng ý, Thư viện Fulbright sẽ có một nguồn cung cấp sách đều đặn và chất lượng, tất nhiên, chúng tôi sẽ rất hân hạnh được tặng sách cho sinh viên.
Bác thường lựa chọn sách cho sinh viên như thế nào?
Những quyển sách tôi mang về lần này được viết bởi những nhà văn cừ khôi nhất như E. B. White và David McCullough. Trong đó, thể loại phi viễn thực chiếm đa số hơn là giả tưởng. Khi đọc sách, sinh viên Fulbright có thể được đắm chìm vào vẻ đẹp của văn học Anh và cảm ngôn ngữ tốt hơn. Các bạn cũng có thể học hỏi các văn phong khác nhau nữa.
Khoảng một nửa số sách trong hai vali tôi mang theo lần này là đến từ tủ sách cá nhân của tôi. Một nửa còn lại là những cuốn sách mà tôi tìm mua được với giá vô cùng tốt từ một phiên hội bán sách ở thư viện công cộng địa phương.
Tôi có các bằng về Văn học, Thần học và Lịch sử Trí tuệ. Tôi nghĩ tôi có thể nhận ra đâu là một cây viết có tài, vì vậy tôi có thể chịu trách nhiệm về chất lượng, tuy nhiên, mỗi người có cách đọc sách khác nhau và cho những mục đích khác nhau. Các giảng viên, các Trưởng khoa và bản thân các sinh viên sẽ hiểu rõ nhu cầu của chính họ (cần loại sách ra sao, thể loại như thế nào, v.v.). Họ sẽ chính là những người “kiến tạo” nên Thư viện Fulbright, và tôi sẽ đóng vai trò người cung cấp sách theo yêu cầu.
Có khi nào bác lo lắng về văn hóa đọc của thế hệ trẻ ngày nay so với thế hệ của bác, hoặc so với hai chục năm về trước cũng đã khác rất nhiều?
Có chứ, đây cũng là một vấn đề mà tôi đã chia sẻ với cô Ngân (Tiến sĩ Đinh Vũ Trang Ngân, Giám đốc Chương trình Cử nhân của Đại học Fulbright Việt Nam). Câu hỏi đặt ra là liệu sách có phải là một hình thức học tập của thế kỷ 20 và không còn được áp dụng nhiều trong thời đại này không? Cô Ngân nói: “Không, bác Bill, tôi không nghĩ vậy đâu.”
Một nhóm các bạn sinh viên chia sẻ kiến thức về sách tại Club Fair 2022 vừa qua
Đây không chỉ là những câu hỏi về việc chuyển tải và tiếp nhận thông tin mà còn là những câu hỏi về văn hóa. Việc cầm trên tay cuốn tiểu sử về Steve Jobs và lật đọc hết cả 600 trang ấy, đó là một trải nghiệm học tập rất khác với việc lên Google tìm kiếm “Tổng sản lượng kinh tế của Triều Tiên là bao nhiêu?”. Một cuốn tiểu thuyết lịch sử mà tôi mang tới lần này được viết bằng văn phong của những năm 1760, sử dụng những từ ngữ văn hoa theo kiểu cổ xưa. Nhưng sinh viên Fulbright cũng đọc Shakespeare mà. Tôi chắc họ sẽ phải loay hoay với từ ngữ đôi chút, nhưng đồng thời, tôi cũng biết họ thông minh như thế nào, và tôi tin tưởng rằng họ sẽ tìm ra cách để thưởng thức những cuốn sách này.
Tại buổi triển lãm các dự án của tân sinh viên Khóa 2026 tuần trước, tôi rất vui khi thấy các bạn có một quầy nhỏ về Thư viện.
“Fulibrary” – một dự án của các tân sinh viên Khóa 2026 nhằm giúp mở rộng và cải tạo thư viện Fulbright, xây dựng một cộng đồng đọc sách thân thiện cho mọi người
Cảm ơn bác Bill rất nhiều vì đã dành thời gian chia sẻ với Fulbright. Cảm ơn bác vì tất cả những cuốn sách và vì tất cả những gì bác đã làm! Fulbright thực sự trân trọng tình cảm của bác. Chúc bác có một chuyến trở về nhà an toàn và rất mong được chào đón bác trở lại lần nữa. Biết đâu được, có thể vào lần sau, chúng ta sẽ trò chuyện cùng nhau trong Thư viện mới của Fulbright, được lấp đầy với rất nhiều sách mà bác tặng.
*Đọc thêm về câu chuyện của bác Bill tại đây: https://fulbright.edu.vn/volunteer-advisor-santa-bill-hiss/
Bảo Trâm
