‘Việt Nam Trên Đường Phát Triển’ thuộc bộ môn Nghiên cứu Việt Nam là khóa học liên kết giữa hai trường Đại học Dartmouth, Hoa Kỳ và Đại học Fulbright Việt Nam. Khóa học mở ra cho sinh viên của hai Trường cơ hội khảo cứu đa chiều trải dài từ văn hóa, xã hội đến chính trị, được đặt dưới lăng kính về sự phát triển của Việt Nam đương đại. Môn học liên ngành này ứng dụng phương pháp và góc độ phân tích từ đa lĩnh vực Lịch sử, Khoa học Môi trường, Nghiên cứu Phim và Văn học để có thể mang lại những thấu hiểu toàn diện về Việt Nam hôm nay.
Trong Kỳ mùa Thu, sinh viên Dartmouth và Fulbright tham gia học cùng nhau qua các phiên thảo luận trực tuyến, làm bài tập nhóm và thực hiện dự án nghiên cứu. Vào tháng 12 năm 2022, 19 sinh viên Dartmouth đã có mặt tại cơ sở Quận 7 của Đại học Fulbright Việt Nam để cùng với 16 sinh viên Fulbright thực hiện nghiên cứu thực địa và trình bày kết quả nghiên cứu dưới hai hình thức tiểu luận nhóm và phim tài liệu đồng sáng tác. Sinh viên hai Trường đã tham gia vào nhiều hoạt động trong suốt thời gian ở Việt Nam, như thảo luận bàn tròn, phỏng vấn, học sản xuất phim và tiến hành các phiên bình duyệt cùng hai chuyến thực địa tại Rừng ngập mặn Cần Giờ và tỉnh Bến Tre.
Sinh viên Dartmouth và Fulbright đến thăm khu di tích Đường Hồ Chí Minh trên biển tại tỉnh Bến Tre
Những phát hiện giá trị từ việc học phối hợp
Ý tưởng thành lập môn Việt Nam Trên Đường Phát Triển được ra đời trong một lần trò chuyện giữa hai người bạn lâu năm, vốn cùng là cựu sinh viên Harvard: Tiến sĩ Nguyễn Nam, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam tại Đại học Fulbright Việt Nam và Tiến sĩ Edward Miller, Phó giáo sư Ngành Lịch sử tại Đại học Dartmouth của Hoa Kỳ. Được thiết kế dành riêng cho những sinh viên quan tâm đến Việt Nam, môn học không chỉ tạo điều kiện cho sinh viên tìm hiểu theo chiều sâu lịch sử mà còn phát triển về chiều rộng, phủ khắp các khía cạnh của xã hội Việt Nam đương đại. Chương trình tập trung vào việc xây dựng trải nghiệm học phối hợp nhằm giúp sinh viên hai Trường có thể cùng làm nghiên cứu hiệu quả về lĩnh vực cụ thể mà các bạn theo đuổi và đóng góp thêm những hiểu biết về Việt Nam.
Hai người bạn lâu năm, vốn cùng là cựu sinh viên Harvard: Tiến sĩ Nguyễn Nam, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam tại Đại học Fulbright Việt Nam và Tiến sĩ Edward Miller, Phó giáo sư Ngành Lịch sử tại Đại học Dartmouth của Hoa Kỳ.
Khóa học này đã nhận được một số lượng lớn đơn đăng ký từ sinh viên Dartmouth, điều này phần nào khẳng định ngày càng có nhiều sinh viên quốc tế quan tâm đến Việt Nam, đặc biệt là Việt Nam trong bối cảnh đương đại. “Đây là một khóa học có tỷ lệ cạnh tranh khá cao. Chúng tôi đã nhận được gấp đôi số đơn đăng ký so với sỉ số lớp dự định. Trong vòng phỏng vấn, chúng tôi đã lựa chọn dựa trên những tiêu chí về mức độ quan tâm đến Việt Nam, thái độ sẵn sàng trải nghiệm ở nước ngoài và đặc biệt là tinh thần đồng nghiên cứu cùng sinh viên Việt Nam.” – Tiến sĩ Edward Miller chia sẻ về quá trình tuyển sinh.
“Mình từng học trung học tại Đài Loan trong một năm rưỡi. Và mình biết rằng Đài Loan và Việt Nam có khá nhiều điểm tương đồng trong tiến trình phát triển, ít nhất là từ những gì mình được nghe từ Thầy Nam và Thầy Ed. Vì thế, khóa học này thật sự rất phù hợp với mối quan tâm của mình trong việc nghiên cứu và tìm hiểu về sự phát triển ở Đông Á.” – Scott Jason Tamkin, sinh viên năm cuối tại Dartmouth chia sẻ. “Đây là lần đầu tiên mình làm nghiên cứu ở cấp độ Đại học với những sinh viên đến từ quốc gia khác. Mình thật sự rất thích làm việc với các bạn Fulbright. Ban đầu, do trái múi giờ nên quá trình thảo luận qua Zoom của chúng mình gặp chút trở ngại. Nhưng mình nghĩ chúng mình rất hợp với nhau, và khi chúng mình gặp nhau và làm việc trực tiếp, mọi thứ đều rất tuyệt vời!”
“Khóa học này thật sự rất phù hợp với mối quan tâm của mình trong việc nghiên cứu và tìm hiểu về sự phát triển ở Đông Á.” – Scott Jason Tamkin, sinh viên năm cuối tại Dartmouth chia sẻ.
Trong chuyến đi thực địa tại tỉnh Bến Tre, Nguyễn Hà Linh (Sinh viên Khóa 2024) và Lê Thị Quỳnh Trang (Sinh viên Khóa 2025), thành viên của nhóm Nuclei cũng đã chia sẻ trải nghiệm học nhóm tuyệt vời cùng các bạn sinh viên Dartmouth. Là những sinh viên khóa trên, các bạn Dartmouth không ngừng thúc đẩy đề tài nghiên cứu của nhóm đi sâu và xa hơn. Ban đầu nhóm Nuclei chỉ định tập trung vào bối cảnh nghệ thuật đương đại tại Việt Nam, nhưng sau khi đến thăm bảo tàng Bến Tre, các bạn Dartmouth đã thuyết phục nhóm mở rộng theo đuổi những chiều cạnh về lịch sử.
Là những sinh viên học tập trong môi trường khai phóng, sinh viên của cả Dartmouth và Fulbright đều hiểu rõ và trân trọng giá trị của việc học và hành trình khám phá tri thức. “Mình cực kì yêu thích môn học này! Đây là một trải nghiệm tuyệt vời cả trong và ngoài lớp học, khiến mình có cảm giác “đại học” không chỉ là một điều cần làm cho tương lai mà còn cho mình sự hứng thú thật sự của việc được đi học. Và mình cảm thấy rất đúng đắn khi đã chọn học môn này!” – Nguyễn Viên Nhi, Sinh viên Khóa 2025.
Nghiên cứu đa diện về Việt Nam đương đại
Ngay từ đầu môn học, sinh viên từ Dartmouth và Fulbright đã được chia về 6 nhóm, với những cái tên do chính các thành viên đặt như Vietconomists, Di Nhau, The Green Cats, The History Chicks, Nuclei, và Vietnam Voyagers. Mỗi nhóm đã thiết kế và thực hiện một dự án nghiên cứu liên quan đến một khía cạnh trong sự phát triển của Việt Nam đương đại. Bên cạnh những hoạt động chung như bài giảng hay thực địa, các nhóm còn tự thực hiện các hoạt động riêng như phỏng vấn sâu, thăm bảo tàng hay họp nhóm để phục vụ cho dự án nghiên cứu của nhóm mình.
Các đề tài mà sáu nhóm lựa chọn vô cùng đa dạng như thuốc cổ truyền, văn học dân gian, đóng góp của Nhóm Thứ Sáu, vấn đề môi trường ở Bến Tre, và sự phát triển của đô thị Phú Mỹ Hưng. Sau nhiều ngày làm việc không ngừng nghỉ, kết quả nghiên cứu đã được các nhóm trình bày dưới dạng các phim tài liệu chiếu tại buổi tổng kết của khóa học. Tại đây, mỗi nhóm có 15 phút để trình chiếu phim và 10 phút dành cho việc hỏi đáp và thảo luận.
Nhóm Vietconomists tìm hiểu cách thức các tổ chức Phật giáo và Thiên Chúa giáo ở Thành phố Hồ Chí Minh sử dụng thuốc cổ truyền làm từ thiện. Cả hai bên đều cam kết chữa bệnh miễn phí cho người khó khăn bằng các phương thuốc tự phát triển, tuy nhiên có sự khác nhau về triết lý đằng sau: với các tổ chức Phật giáo đó là “nhân quả”, còn với các phòng khám Công giáo thì đó là sứ mệnh lan tỏa tình yêu thương của Chúa.
Nhóm Di Nhau phân tích biểu hiện giới và tính nữ lý tưởng trong ba phiên bản của truyện dân gian Tấm Cám, trong đó bao gồm bản viết và 2 phim chuyển thể. Nhóm đi sâu tìm hiểu những những hình tượng nhân vật phản ánh bối cảnh lịch sử – xã hội tại thời điểm ra đời của các tác phẩm. Cả ba phiên bản đều hiển lộ sự thay đổi góc nhìn về giới và biểu hiện giới trong lịch sử Việt Nam. Mặc dù có nhiều dị bản với nhiều chỉ trích, Tấm Cám vẫn luôn là câu chuyện dân gian phổ biến bởi vì nó phản ánh sự thay đổi trong góc nhìn về căn tính Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử.
Nhóm Green Cats khảo cứu về vấn đề môi trường ở tỉnh Bến Tre. Nhóm nhấn mạnh sự cần thiết của việc tìm ra những giải pháp bình đẳng và bền vững để giảm nhẹ tác động của xâm nhập mặn tại Việt Nam trong bối cảnh khủng hoảng môi trường dưới tác động của phát triển kinh tế thị trường. Nhóm đề nghị rằng bất kỳ giải pháp nào cũng cần phải cân nhắc đến yếu tố tự nhiên và nguồn tài nguyên có hạn, cũng như mức độ ảnh hưởng đến những cộng đồng đang sinh sống địa phương.
Nhóm History Chicks tập trung vào những cống hiến của Nhóm Thứ Sáu – nhóm những nhà tư tưởng đã từng hoạt động trong chính quyền miền Nam Việt Nam – vào công cuộc Đổi Mới. Chính sách do Nhóm Thứ Sáu đề đạt chính là nền tảng để Đảng Cộng Sản Việt Nam tạo lập “nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa”.
Nhóm Nuclei tìm hiểu về tương tác giữa các nghệ sĩ, các nhà giám tuyển và cơ quan chính phủ Việt Nam trong việc tổ chức các triển lãm nghệ thuật. Trong khi đó, nhóm Vietnam Voyagers lần theo những giai đoạn trong lịch sử và phát triển kinh tế để hiểu tường tận về sự phát triển của trung tâm đô thị mới Phú Mỹ Hưng.
Những khám phá từ nghiên cứu của các nhóm đã lần giở xem xét lại, và ở một khía cạnh nào đó, đã đưa ra những câu hỏi cho những tri thức sẵn có về Việt Nam đương đại, mở ra tiềm năng cho những nghiên cứu sâu hơn trong tương lai.
Ứng dụng Nhân văn số
“Một trong những mục tiêu của khóa học này là hướng dẫn sinh viên sản xuất phim và chỉ ra mối tương quan mật thiết giữa phim ảnh và chủ đề nghiên cứu của họ. Nhiều sinh viên nghĩ đến phim chỉ liên tưởng đến các tác phẩm Hollywood, nhưng qua đây chúng tôi muốn họ nhận ra rằng phim cũng có thể là một phương tiện học thuật, một phương thức để có thể học và trình bày nghiên cứu khiến người nghe vô cùng hào hứng.” – Tiến sĩ Edward Miller khẳng định. “Bài tập” làm phim trong khóa này có thể được xem là một ứng dụng của kỹ thuật số trong việc sản xuất và lan truyền kiến thức, thay cho phương tiện in truyền thống.
Cả Dartmouth và Fulbright đều quan tâm đến việc đẩy mạnh các dự án Nhân văn số, nhằm tạo ra những phương tiện và phương thức kỹ thuật số mới giúp nhiều người có thể tiếp cận và sử dụng các dữ liệu lịch sử một cách dễ dàng và thuận tiện hơn.
Sự thành lập Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam tại Fulbright mở ra cơ hội cho sinh viên tại đây được tham gia vào các dự án Nhân văn số trong khuôn khổ các hội thảo và cả trong những kế hoạch, dự án dài hạn. Trung tâm ươm dưỡng một nhóm sinh viên không ngừng xây dựng Digital Humanities Lab (phòng thực nghiệm Nhân văn số). Nhóm sinh viên này với tên gọi là Digital Humanities Core Team (Nhóm Nhân Văn Số Chủ Chốt) đã đến tham quan và học hỏi về sự phát triển của phương thức học thuật này tại các cơ sở giáo dục khác như Đại học Quốc gia Hà Nội hay VinUni. Với những kiến thức và trải nghiệm đã tích lũy suốt thời gian qua, nhóm đã sẵn sàng để có thể chuẩn bị cho việc tổ chức những hội khảo khoa học về nhân văn số trong kỳ Xuân sắp tới. Trước đó, sinh viên Fulbright cũng đã có dịp tham gia Hội thảo quốc tế Đông Kinh Nghĩa Thục với vai trò là những nhà nghiên cứu trẻ, sử dụng các phương tiện kỹ thuật số như bản đồ số, sắp đặt “giọng kể” và hình ảnh động để tái hiện quá khứ từ các tư liệu lịch sử.
Bản đồ số tại Hội thảo Đông Kinh Nghĩa Thục
Với sự dẫn dắt của Tiến sĩ Edward Miller, một nhóm sinh viên Dartmouth hiện đang tiến hành một dự án mang tên Dartmouth Digital History Initiative (Sáng kiến Lịch sử số Dartmouth), nhằm phát triển một phương thức mới cho việc tìm kiếm, trực quan hóa, phân tích và tái hiện những lưu trữ lịch sử bằng giọng nói. Sáng kiến này được phát triển từ thành công của Dartmouth Vietnam Project (Dự án về Việt Nam tại Dartmouth), một dự án lưu trữ lịch sử bằng giọng nói đã thực hiện 160 cuộc phỏng vấn với các thành viên cộng đồng Dartmouth từ năm 2014.
Sự hợp tác giữa hai Đại học cũng mở ra cơ hội cho các sinh viên đang làm việc trong các dự án này có thể học hỏi và phối hợp với nhau.
An Bình
___
Về Đại học Dartmouth
Trường Đại học Dartmouth là một đại học nghiên cứu tư thục thuộc nhóm Ivy League danh giá nhất nước Mỹ, tọa lạc ở Hanover, New Hampshire, Hoa Kỳ.
Với chương trình giảng dạy giáo dục khai phóng, Dartmouth có 40 chương trình đào tạo học thuật và các chương trình liên ngành hệ Đại học, bao gồm 60 chuyên ngành nhân văn, khoa học xã hội, khoa học tự nhiên và kỹ thuật, đồng thời cũng cho phép sinh viên được tự thiết kế chương trình theo mối quan tâm và tham gia vào các chương trình song bằng. Với 6700 sinh viên, Dartmouth là Đại học nhỏ nhất trong nhóm Ivy League, do đó tỷ lệ cạnh tranh tuyển sinh hệ đại học của trường rất cao.
Về Đại học Fulbright Việt Nam
Đại học Fulbright Việt Nam là trường đại học độc lập, không vì lợi nhuận và hoạt động theo mô hình giáo dục khai phóng đầu tiên tại Việt Nam. Hội nhập toàn cầu nhưng bắt rễ sâu sắc vào xã hội Việt Nam, Fulbright được xây dựng trên nền tảng giáo dục đẳng cấp thế giới, tận dụng những tiến bộ mới nhất trong thiết kế tổ chức, giảng dạy, học tập, công nghệ và các lĩnh vực khác để trở thành một tổ chức giáo dục sáng tạo mang tính toàn cầu. Quan trọng hơn, Fulbright cam kết phụng sự xã hội Việt Nam thông qua công tác nghiên cứu và thúc đẩy tinh thần công dân tích cực.
___
