Nhắc đến khoa học, người Việt luôn dành trọn sự ngưỡng mộ dành cho các nhà nghiên cứu, những thiên tài lỗi lạc đã được trang sử thế giới ghi nhận. Albert Einstein, Isaac Newton, Marie Curie hay Galileo Galilei từ lâu đã được tôn vinh trên giảng đường phổ thông nhờ học vấn uyên thâm và tinh thần cống hiến không ngừng nghỉ cho di sản tri thức cùng sự phát triển của nhân loại. Hay như, các ấn phẩm kinh điển của Stephen Hawking và Carl Sagan đã trở thành sách “gối đầu giường” của mọi thế hệ yêu khoa học trong nước. Đồng thời, Bill Gates, Steve Jobs và Elon Musk là tấm gương tiêu biểu cho câu chuyện thành công và nỗ lực đi lên từ khoa học và công nghệ. Và đặc biệt, niềm tự hào của mọi người con đất Việt khi Giáo sư Ngô Bảo Châu là người Việt Nam đầu tiên đạt Huy chương Fields năm 2010.
Thế nhưng, các bạn trẻ vẫn bày tỏ sự ngần ngại khi nhắc đến ước mơ theo đuổi sự nghiệp khoa học. Theo số liệu phân tích từ Vụ Giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo), Khoa học Sự sống và Khoa học Tự nhiên là hai nhóm ngành có số lượng đăng ký nguyện vọng 1 ít nhất trong năm tuyển sinh 2021; dù Công nghệ Kỹ thuật, Máy tính và Công nghệ Thông tin vẫn nằm trong nhóm các ngành thu hút sinh viên nhiều nhất.
Tiến sĩ Phan Vũ Xuân Hùng, Giảng viên Khoa học Tích hợp tại Đại học Fulbright
Theo quan sát của Tiến sĩ Phan Vũ Xuân Hùng, Giảng viên Khoa học Tích hợp và đồng thời là giảng viên môn Khám phá Khoa học tại Đại học Fulbright Việt Nam, lý do khiến phần lớn học sinh Việt Nam ít hứng thú với con đường nghiên cứu khoa học là vì các bạn vẫn còn tâm lý e sợ và dè chừng khi nhắc đến việc phải “học” các môn tự nhiên. Đồng nghiệp của anh, Tiến sĩ KinHo Chan, cũng đồng quan điểm: “Thách thức lớn nhất mà những người giảng dạy về khoa học như chúng tôi gặp phải nằm ở việc giúp các bạn trẻ vượt qua rào cản tâm lý ấy, và đồng thời, làm cách nào để khơi gợi trong sinh viên – những bạn trẻ với tính cách, tâm hồn, cùng nhiều mối lưu tâm và đam mê khác nhau – hệ giá trị thiết thực mà tư duy khoa học có thể giúp ích cho các bạn trong đời sống.”
Chính vì vậy, Khám phá Khoa học đã và đang là một trong 5 bộ môn cốt lõi làm nên Chương trình Đào tạo Nền tảng mà mọi sinh viên Fulbright cần nắm vững trong hai năm đầu đại học, trước khi các bạn tự mình quyết định ngành học mà bản thân nhận thấy yêu thích và phù hợp. Song song với 4 môn học Nền tảng còn lại (gồm Lịch sử Triết học và Thay đổi Xã hội, Văn hoá và Xã hội Việt Nam hiện đại, Tư duy Định lượng cho Thời đại Số, và Tư duy Thiết kế và Hệ thống), môn Khám phá Khoa học đại diện cho truyền thống và tinh thần giáo dục khai phóng mà Đại học Fulbright Việt Nam luôn không ngừng thúc đẩy.
Môn Khám phá Khoa học – Nơi khơi nguồn những kỹ năng sống thiết yếu
Là trường đại học theo mô hình giáo dục khai phóng đầu tiên của Việt Nam, Đại học Fulbright luôn dành trọn tâm huyết cho nỗ lực mở rộng tri thức và kỹ năng của sinh viên dựa trên nền tảng liên ngành giữa khoa học nhân văn và khoa học tự nhiên. Fulbright ươm dưỡng ở các bạn trẻ không chỉ tư duy phản biện, kỹ năng suy luận và lý luận luân lý sắc bén, mà cùng với đó là tinh thần đổi mới, sáng tạo, cống hiến và học tập suốt đời.
Tiến sĩ KinHo Chan, một trong các giảng viên môn Khám phá Khoa học
Môn Khám phá Khoa học là một trong những minh chứng rõ rệt cho mô hình trên. Theo chia sẻ của Tiến sĩ Nguyễn Thị Trang, Giảng viên Khoa học Tích hợp tại Fulbright, môn học này sẽ trang bị cho sinh viên “kỹ năng phân tích và lý luận mang tính logic về các hiện tượng xã hội, dựa trên bằng chứng khoa học, tinh thần cởi mở và khách quan.” Cô cũng nhấn mạnh thêm: “Đây là kỹ năng thiết yếu cho mọi môi trường làm việc, đặc biệt trong một thế giới nay bị chi phối bởi những luồng thông tin thiếu xác thực, những thuật toán cổ xúy cho định kiến cá nhân, và những tin tức mang tính giật gân.”
Đó cũng là điều mà Tiến sĩ KinHo Chan đồng tình: “Vốn kiến thức và kỹ năng gắn liền với nghiên cứu khoa học không chỉ là bước đệm để mỗi con người phát huy nội lực tiềm tàng về khả năng phân tích và tư duy, mà đó là còn là ‘chìa khóa’ để các bạn trẻ có thể thành công hơn sau này. Và để làm được điều đó, những kỹ năng quan trọng như đặt câu hỏi và thu thập dữ liệu xác đáng, phân tích, suy luận, đánh giá và phản biện thông tin để từ đó đưa ra những nhận định và suy luận khách quan luôn đóng vai trò là nhân tố thiết yếu cho thành công sau này của các bạn trẻ.”
Chính vì vậy, môn Khám phá Khoa học tại Đại học Fulbright Việt Nam được tận tình thiết kế để trở thành cánh cửa rộng mở chào đón những bạn trẻ còn đang e ngại với khoa học. Nếu như các môn Toán, Lý, Hóa, Sinh từng là nỗi “ám ảnh” với không ít học sinh phổ thông, thì nay, môn Khám phá Khoa học sẽ giúp sinh viên Fulbright tái nhìn nhận nét đẹp và tầm quan trọng của khoa học dưới một lăng kính mới.
Như Tiến sĩ Phan Vũ Xuân Hùng chia sẻ: “Lớp học này sẽ đem đến cho các bạn cách tiếp cận và góc nhìn mới khi nhắc đến khoa học. Khoa học không chỉ là những con số khô khan trên sách vở, mà trong vòng hơn 500 năm qua, khoa học đã đem lại cho chúng ta những phát kiến đại tài mà ngày nay, đã trở thành một phần quá đỗi quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày như vaccine, máy tính, điện thoại, xe hơi, xe điện, năng lượng tái tạo, v.v.”
Sự nhận thức, am hiểu và trân trọng quá trình, quy tắc lẫn phương thức mà các nhà nghiên cứu khoa học đã dày công đóng góp cho từng bước phát triển của nhân loại, theo lời Tiến sĩ Phan Vũ Xuân Hùng, là nhân tố cốt lõi định hình nên vốn tri thức và hệ giá trị của mỗi công dân toàn cầu – điều mà Fulbright luôn ấp ủ lan tỏa đến mỗi sinh viên của Trường.
“Không tồn tại ranh giới giữa khoa học tự nhiên và khoa học xã hội”
Song song với vốn kiến thức căn bản về lịch sử, lý thuyết và triết lý khoa học, môn Khám phá Khoa học còn cung cấp cho sinh viên Fulbright những kỹ năng và nền tảng thiết yếu gắn liền với quá trình tìm tòi, nghiên cứu, tổng hợp và hoàn thành luận văn – vốn là điều kiện tốt nghiệp tiên quyết của bất kỳ sinh viên Cử nhân, Thạc sĩ hay Tiến sĩ nào. Với lớp học này, Giảng viên Fulbright luôn khuyến khích sinh viên lựa chọn đề tài nghiên cứu vốn dĩ đã thân thuộc và gắn liền với môi lưu tâm của bản thân.
Tiến sĩ KinHo Chan
“Tôi luôn nhắn nhủ với sinh viên rằng các em không cần quá giỏi các môn tự nhiên để qua được lớp này,” Tiến sĩ Nguyễn Thị Trang cho hay. “Trọng tâm của môn học là làm sao để khơi dậy tinh thần tìm tòi, chất vấn và phản biện mang tính khoa học. Dù các em chọn bất cứ đề tài gì, tôi luôn linh hoạt và hỗ trợ sinh viên hết mình để các em tìm ra cách ứng dụng hiệu quả những kỹ năng và phương thức nghiên cứu được truyền tải trên lớp.”
Dù mỗi giảng viên môn Khám phá Khoa học tại Đại học Fulbright đều là các chuyên gia và học giả với những thành tựu riêng trong lĩnh vực nghiên cứu của họ, như địa chất học, sinh học, hóa học, vật lý và thần kinh học, nhưng tất cả đều đồng lòng với mục tiêu “giúp sinh viên tạo liên kết giữa các phát minh khoa học và mối quan tâm của xã hội trong quá khứ và hiện tại, giúp các em nhìn thế giới qua trực quan của một nhà khoa học, và giúp các em nhận thức được sự hình thành quan điểm khoa học của mỗi cá nhân bị ảnh hưởng như thế nào bởi vòng xoay sự kiện trên thế giới.”
Để làm được điều này, Tiến sĩ KinHo Chan cho hay: “Tôi vốn dĩ không tin vào khả năng thiên phú giúp một học sinh nào đó nổi trội hơn bè bạn trong bất kỳ bộ môn nào. Đó là một ngộ nhận sai lầm mà tôi luôn đề cập và phân tích ngay từ đầu trong lớp, bằng cách đưa ra những dẫn chứng khoa học xác đáng. Theo cá nhân tôi, không thực sự tồn tại ranh giới giữa khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Chính vì vậy, tôi luôn sát cánh bên sinh viên Fulbright nhằm giúp các em từng bước tìm ra dự án nghiên cứu của chính mình và dần dà làm quen với lượng kiến thức tưởng chừng ‘xa lạ’ hay ‘khó hiểu’. Tất thảy mọi giảng viên đều muốn sinh viên có cơ hội khám phá, tìm tòi và yêu thích khoa học theo cách riêng của các bạn.”
Khoa học ứng dụng trong đời sống
Dù mỗi giảng viên Khám phá Khoa học đều có những đóng góp nhất định cho giáo trình bộ môn, nhưng xuyên suốt từng buổi học luôn là những cuộc trao đổi, bàn luận và phân tích sôi nổi về những vấn đề thức thời giữa thầy và trò, như giải pháp quản lý, xử lý và xây dựng môi trường một cách bền vững, thực trạng biến đổi khí hậu, vấn đề bảo mật dữ liệu, sự bất bình đẳng giới, giáo dục và kinh tế, hay cả những vấn đề gắn liền với lịch sử và nghệ thuật.
Như trong lớp Khám phá Khoa học của Tiến sĩ Phan Vũ Xuân Hùng, sinh viên Fulbright được thảo luận và tự mình tìm tòi, thử nghiệm với quy trình làm hộp nhựa tự phân hủy từ vỏ trấu, phân tích và đánh giá chất lượng nguồn nước mưa thu thập từ khuôn viên và ký túc xá sinh viên Fulbright, hoặc lượng nhiễm khuẩn trên các thiết bị sử dụng hàng ngày như điện thoại thông minh.
“Chúng tôi luôn lồng ghép vào mỗi buổi học những vấn đề gắn liền sát sao với đời sống thường nhật quanh ta,” Tiến sĩ Nguyễn Thị Trang cho hay. “Trong lớp, tôi và các bạn sinh viên đã bàn luận rất nhiều về những nghiên cứu liên quan đến Covid-19 trên thế giới. Hay khi Việt Nam hoàn thành dự án Xây dựng cơ sở dữ liệu biến dị di truyền cho quần thể người Việt, đó đã trở thành đề tài thú vị để thầy và trò cùng nhau phát triển.”
Tiến sĩ Nguyễn Thị Trang, Giảng viên Khoa học Tích hợp tại Đại học Fulbright
Nhờ tâm thế cởi mở nhẹ nhàng trên của các giảng viên môn Khám phá Khoa học, không ít sinh viên Fulbright đã có cái nhìn khác về khoa học – từ tâm lý sợ hãi, e ngại, hay dè chừng, thì nay, đó lại là niềm hứng thú đặc biệt.
Như Hoàng Thu Hằng, sinh viên Khóa 2024 chia sẻ: “Em từng nghĩ các môn tự nhiên không phải là thế mạnh của bản thân. Em từng chất vấn, nghi ngại nhiều về khả năng của chính mình. Nhưng môn học này đã trút bỏ hết những gánh nặng đó. Em không ngờ việc học và đọc về lịch sử, triết lý khoa học lại thú vị đến nhường vậy. Trên lớp, cô Trang luôn nhắc đến những ví dụ gần gũi, những đề tài thân thuộc để bọn em cùng nhau phân tích và bàn luận. Cô Trang cũng tận tình hỗ trợ em với đề tài nghiên cứu về tỷ lệ mang thai tuổi vị thành niên ở Việt Nam, vốn không hẳn là một đề tài thiên về khoa học tự nhiên. Và trên hết, sau môn học này, em nhận ra niềm vui của việc làm khoa học, và tìm thấy sự tự tin trước đây không có nhằm tìm ra câu trả lời cho những gì bản thân mình chưa biết, với tất cả sự kiên trì, kiên nhẫn và niềm tin vào bản thân.”
Bảo Quyên
