Học kiệt tác văn học bằng cảm nhận đương đại đa diện

image

Trong nhiều năm đứng trên bục giảng văn học, cô Thu Hương, giảng viên khoa Ngữ Văn, Đại học Sư phạm TP.HCM đã quan sát nhiều hình thức, dù trực tiếp hay gián tiếp, về cách Truyện Kiều chạm vào tâm thức giới trẻ.

Dù tác phẩm kinh điển của nhân loại ở thế kỷ 19 luôn là trọng điểm của các chương trình dạy trong các trường học Việt Nam từ đầu thế kỷ 20 đến nay, nhưng giờ đây cô Hương nhận thấy, không thể dạy cho những học trò của mình như cách của thế hệ cô hay những nhiều thập niên trước học về Kiều, cảm thụ về tư tưởng của Nguyễn Du. Một phần, bản thân Truyện Kiều, với những câu chuyện muôn thủa của kiếp nhân sinh, khả năng mở tầng nghĩa, chưa bao giờ thôi ngừng đối thoại với đương đại để lan toả tư tưởng, giá trị của mình. Còn giới trẻ, họ có nhiều không gian sinh động, đa dạng để tiếp cận Truyện Kiều, không chỉ giới hạn học về kiệt tác này ở trên giảng đường.

“Phần lớn các bạn trẻ tiếp cận Truyện Kiều thông qua các loại hình sân khấu nhiều hơn nguyên tác của Nguyễn Du vì đó là những kênh các bạn tiếp thu một cách dễ dàng nhất. Các bạn tìm hiểu Truyện Kiều qua phim, sân khấu kịch, nghệ thuật múa dù chưa đọc hết 3254 câu Kiều” – cô Thu Hương nhận xét.

Cô Thu Hương, giảng viên khoa Ngữ Văn, Đại học Sư phạm TP.HCM

“Rap Kiều” và hơn thế nữa

Quách Minh Phát, sinh viên lớp 2024 của Đại học Fulbright Việt Nam cho rằng, một vài đoạn trích của Truyện Kiều cũng như một số tác phẩm thơ của Nguyễn Du được học trong chương trình phổ thông chưa đủ cho người học thấy được sự đóng góp lớn lao cho nền văn hóa dân tộc của đại thi hào.

Rõ ràng một vài đoạn trích Truyện Kiều được dạy và học trong trường không thể hiện hết được tầm vóc của Truyện Kiều và Nguyễn Du, bởi những đoạn thơ giàu tính triết lý, chứa đựng nhân sinh quan sâu sắc của Nguyễn Du lại không nằm quá nhiều trong những đoạn thơ được trích dạy” – sinh viên Bùi Đoàn Khánh Quân, lớp 2024, đồng quan điểm.

Một cách tình cờ, khi còn học trong trường phổ thông, Quách Minh Phát tìm thấy cái hay, cái đẹp của Truyện Kiều thông qua việc đọc một cuốn sách của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là “Thả một bè lau”. Trong cuốn sách, Thiền Sư dẫn giải lại gần như từng câu thơ một trong Truyện Kiều dưới con mắt quán chiếu độc đáo của nhà Phật, mang đậm chất thiền, chất chánh niệm.

Sau khi đọc quyển sách xong, em đã tìm đọc lại toàn bộ Truyện Kiều với góc nhìn và định hướng phân tích mà chúng ta thường nghe trong nhà trường cũng như của giới phê bình văn học. Cùng trên một văn bản, nhìn dưới hai cách hiểu khác nhau, bỗng dưng em cảm giác rằng mình đã cảm nhận tốt nhất và thấy yêu hơn Truyện Kiều,” – Phát chia sẻ.

Tiến sĩ Nguyễn Nam, Đại học Fulbright chia sẻ một câu chuyện về bài báo ông viết đăng trên Tuần Việt Nam của Báo điện tử Vietnamnet. Bài viết được đặt tựa “Truyện Kiều và căn tính Việt” nhưng Ban Biên tập đã rút ra một ý trong bài để đặt làm tựa đề đó là “Rap Truyện Kiều bằng chiều sâu tâm hồn Việt.”

Rõ ràng, cách kể, cách đưa Truyện Kiều đến với thanh niên, với giới trẻ phải được làm mới. Chúng ta có King of Rap, Rap Việt (2 chương trình truyền hình thực tế tìm kiếm tài năng về rap), rất nhiều bạn trẻ rap rất hay, các bạn đưa các thành ngữ, ca dao vào trong rap. Tôi mơ một ngày nào đó chúng ta sẽ có các bạn trẻ rap Truyện Kiều với tâm hồn, với chiều sâu tâm thức của người Việt Nam” – Tiến sĩ Nguyễn Nam chia sẻ.

Bài toán cho người giảng viên

Theo Giáo sư Trần Đình Sử, từ Thi văn trích diễm (1925) đến Việt Nam thi văn hợp tuyển (1941) của Dương Quảng Hàm, chương trình văn học của Hoàng Xuân Hãn dùng trong thời kì kháng chiến chống Pháp (1945-1954), chương trình văn học ở miền Bắc, chương trình văn học ở trung học miền Nam (VNCH), chương trình ngữ văn hiện hành từ 2003 đến nay, Truyện Kiều đều là trọng điểm giảng dạy cho học sinh trong chương trình từ THCS đến THPT.

Tùy theo quan niệm dạy học mà Truyện Kiều được trích nhiều hay ít, chọn những đoạn nào. Nhưng Giáo sư Trần Đình Sử cho hay, mục đích cốt lõi của việc dạy học Truyện Kiều là truyền cho thế hệ trẻ một tư tưởng nhân đạo sâu sắc, thưởng thức những áng văn hay và đẹp tuyệt vời bằng tiếng Việt và thể thơ Việt để các em thêm yêu quý tiếng Việt giàu đẹp, tinh tế, để cho nhạc điệu réo rắt của những câu Kiều vang mãi trong tâm hồn thơ trẻ và theo họ đến suốt đời.

Học sinh có thể không hiểu hết được về chính trị trong Truyện Kiều, về tư tưởng bình đẳng giới, giải phóng phụ nữ… nhưng có mấy ai mà không cảm nhận được vẻ đẹp của ngôn từ trong những câu thơ mô tả thiên nhiên tuyệt sắc: “Cỏ non xanh rợn chân trời. Cành lê trắng điểm một vài bông hoa,” hay “Long lanh đáy nước in trời. Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng.”

Khuôn khổ hạn hẹp của chương trình phổ thông không cho phép những người thiết kế chương trình đưa toàn bộ Truyện Kiều vào các tiết học, thách thức đặt ra trong việc dạy học Truyện Kiều là làm sao những đoạn trích được đưa vào phải được chắt lọc kỹ lưỡng để truyền tải được giá trị của tác phẩm đến số đông học sinh với tuổi đời non trẻ, chưa đủ kinh nghiệm thẩm thấu hết những tầng sâu ý nghĩa của Truyện Kiều.

Cô Thu Hương cho hay, đây là một thách thức lớn khi mà khoảng cách thời đại của Nguyễn Du và các bạn trẻ quá lớn.

“Làm thế nào để Nguyễn Du và Truyện Kiều đến với giới trẻ, để có thể hiểu đúng tầm của Truyện Kiều là một câu hỏi rất lớn, là bài toán của những người đứng trên bục giảng” – cô Hương nhấn mạnh bởi trong diễn giải nghệ thuật mỗi nhà biên kịch, mỗi nhà làm phim có xu hướng tiếp cận Truyện Kiều theo một góc riêng với thông điệp, những góc nhìn không hoàn toàn trung thành với nguyên tác. Như một vở kịch có tựa “Ngẫm Kiều” công chiếu gần đây tiếp cận một góc nhìn khác: Kiều là nhân vật thứ ba phá hoại hạnh phúc gia đình của Hoạn Thư.

Các bạn trẻ tỏ ra rất hứng thú, rất yêu thích vở kịch này, nhưng các bạn nhìn nhận Truyện Kiều theo một hướng khác: cảm thông với Hoạn Thư” – cô cho biết.

Một gợi ý của Tiến sĩ Nguyễn Nam được cô Thu Hương đồng tình đó là phát triển nền tảng tư duy phản biện của người trẻ khi tiếp cận Truyện Kiều.

Như thầy Nam đã nói, tinh thần của giới trẻ đó là tư duy phản biện. Các bạn phải có một tư duy phản biện để có thể không đồng nhất các loại hình sân khấu đó với nguyên tác Truyện Kiều và hiểu rằng Truyện Kiều vẫn là một thao trường tranh cãi cho đến đương đại, có nghĩa là Nguyễn Du vẫn còn sống cho đến ngày nay”.

Bùi Đoàn Khánh Quân cho biết mình đã tìm hiểu kĩ cuộc đời của Nguyễn Du, đặc biệt qua những biến cố ông trải qua bởi những biến cố này ảnh hưởng sâu sắc đến từng con chữ của Truyện Kiều. Tìm hiểu rộng hơn bối cảnh xã hội của thời đại tác giả sinh sống giúp bạn hiểu thêm những thông điệp mà Đại thi hào muốn chuyển tải qua Truyện Kiều.

“Em tin rằng đọc 3254 câu Kiều gốc cùng với đọc nhiều bài phân tích khác nhau sẽ làm mọi người tiếp cận Truyện Kiều toàn diện và đúng nhất. Nhưng, em cho rằng điều quan trọng nhất đó chính là tư duy phản biện. Với tư duy phản biện, em có thể thấy được nhiều thứ ẩn sau con chữ của Nguyễn Du hơn. Sau đó, em sẽ tìm đến một số loại hình nghệ thuật sử dụng chất liệu là Truyện Kiều như cải lương, phim, và các vở múa để xem mọi người đón nhận Kiều ở các góc nhìn khác nhau như thế nào” – Quân cho biết.

Ở góc độ người giảng dạy, Tiến sĩ Nguyễn Nam cho rằng trách nhiệm truyền tải cái hay, cái đẹp của Truyện Kiều tới các bạn trẻ trước hết vẫn thuộc về những người giảng dạy.

Chúng ta sẽ dạy Kiều như thế nào, chúng ta kể Kiều như thế nào để Kiều ngày càng gần gũi hơn với các bạn trẻ. Kiều được giảng dạy như thế nào là điều các nhà giáo dục phải suy nghĩ.

Thúy Hằng

*Bài viết từ hội thảo Nguyễn Du với đương đại, phiên thảo luận “Truyện Kiều qua các loại hình biểu diễn nghệ thuật truyền thống và đương đại” do Đại học Fulbright Việt Nam tổ chức nhân kỷ niệm 255 năm ngày sinh và 200 năm ngày mất của Đại thi hào Nguyễn Du (1766-1820).

Kết nối với chúng tôi

image

Những điều cần biết về chuyên ngành Lãnh đạo & Quản lý 💛💙 Lãnh đạo và Quản lý (LM) là một trong hai chuyên ngành của chương trình Thạc sĩ Chính sách công (MPP) giảng dạy tại Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright. Với nền tảng về kinh tế, chương trình giảng dạy của ngành học được trường thiết kế đặc biệt dành cho các cán bộ quản lý tầm trung và cao cấp, thuộc bất cứ ngành nghề nào. Một thế mạnh lớn của trường Fulbright đó là phương pháp sư phạm có khả năng chuyển tải những kiến thức căn bản về phân tích kinh tế cho những người chưa học về kinh tế trong một thời gian ngắn. Khi đi sâu vào học về lãnh đạo và quản lý, người học có thể hội nhập nhanh nhờ nền tảng phân tích kinh tế vững chắc. Tìm hiểu thêm về chương trình Thạc sĩ Chính sách công, chuyên ngành học Lãnh đạo và Quản lý tại: https://fsppm.fulbright.edu.vn/vn/dao-tao/thac-si-chinh-sach-cong-lanh-dao-quan-ly/ --- Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright đang tuyển sinh Chương trình Thạc sĩ Chính sách công năm 2024 niên khóa 2024-2026 với 2 chuyên ngành Phân tích Chính sách; và Lãnh đạo và Quản lý. Ứng viên trúng tuyển sẽ nhận được mức học bổng từ 40% - 100% từ Chương trình. 📌Thời hạn ứng tuyển: 12/3 – 09/6/2024 🌟Link ứng tuyển: https://fsppm.fulbright.edu.vn/don-du-tuyen #FulbrightVietnam #ThacsiChinhSachCong #TuyenSinh2024 #Scholarships

image

(English below) ✨ LỜI CHÚC NĂM GIÁP THÌN 2024 ✨ Bước sang thềm năm mới Giáp Thìn, Đại học Fulbright Việt Nam xin được gửi đến mọi nhà lời chúc tốt đẹp nhất 🐉 Với trái tim tràn đầy hy vọng hoà cùng niềm vui đầu năm, chúng tôi vô cùng trân trọng sự tin tưởng và hỗ trợ vô giá Fulbright nhận được trong hành trình vừa qua, là động lực hướng đến những điều tuyệt vời sẽ tiếp nối trong năm nay 🌟 Nhân dịp năm Rồng, Fulbright xin kính chúc vạn sự hanh thông, mọi niềm mong thành hiện thực 🌟 --- ✨ HAPPY LUNAR NEW YEAR 2024 ✨ As we step into New Year, the Year of the Dragon, Fulbright University Vietnam would like to extend our best wishes to everyone 🐉 With hearts filled with hope and joy as we embark on the new year, we deeply appreciate the invaluable trust and support Fulbright has received on our journey thus far, serving as motivation towards the wonderful things that will continue in the year ahead 🌟 As the Dragon's year unfolds its tale, Fulbright extends wishes, setting sail. Prosperity's breeze, in every gale, May dreams come true, without fail 🌟

Trang web này sử dụng cookies để cung cấp trải nghiệm người dùng tốt hơn.

Các cookies cần thiết (Essential Cookies) được mặc định và là cơ sở để trang web hoạt động chính xác. Cookies phân tích (Analytics cookies) thu thập dữ liệu ẩn danh để cải thiện và theo dõi website. Cookies hiệu suất (Performance cookies) được sử dụng bởi bên thứ ba để tối ưu hóa các ứng dụng (như video và bản đồ) được tích hợp trong trang web của chúng tôi. Để chấp nhận tất cả cookies, vui lòng bấm vào 'Tôi chấp nhận.'

logo_footer