Các bạn sinh viên quý mến,
Tôi viết thư này để chia sẻ suy nghĩ về chặng hành trình trong Năm Đồng kiến tạo với các bạn. Ngoài việc lý giải quyết định trở thành một phần của Đại học Fulbright Việt Nam, tôi muốn cho các bạn biết vì sao tôi nỗ lực gắn vai trò quan trọng của giáo dục, sự lãnh đạo trí thức đại chúng và tư duy phản biện vào ba khóa học mà tôi giảng dạy trong năm vừa qua, và tôi đã làm điều đó như thế nào.
Vài lần tôi được hỏi: “Vì sao thầy gia nhập Fulbright?” và câu trả lời của tôi chỉ luôn có một: vì tình yêu và sự tôn trọng tôi dành cho các bạn sinh viên Việt Nam. Đại học Fulbright Việt Nam sở hữu nhiều khía cạnh độc nhất vô nhị, trong đó phải kể đến những sinh viên xuất sắc vượt trội. Kinh điển Nho giáo dạy chúng ta rằng một người mẫu mực có thể hoan hỉ với ba điều. Điều cuối cùng là tìm kiếm “những người tài giỏi nhất ở khắp nơi và dạy họ.”[1]Tôi đã vô cùng hoan hỉ khi có cơ hội làm chính xác điều đó tại Fulbright.
Học cách trở thành những trí thức dấn thân nhờ giáo dục khai phóng
Những người thông thái khuyên chúng ta sống trọn vẹn ở hiện tại một cách tích cực, hiệu quả và thanh thản vì quá khứ đã qua và chúng ta không thể làm gì để thay đổi nó, tương lai thì chưa tới và gọt đẽo nó là điều nằm ngoài tầm tay. Mặc dù chúng ta không thể thay đổi những điều xảy ra trong quá khứ, chúng ta vẫn có thể nghiên cứu, học hỏi và soi chiếu những bài học lịch sử trong ánh sáng mới. Bằng cách đó, chúng ta đang chuẩn bị cho một tương lai tươi sáng hơn ngay tại thời điểm hiện tại. Tất nhiên, tự mỗi người có ý thức và đạo đức để thay đổi bản thân trở nên tốt hơn, và những thay đổi tích cực tầm mức cá nhân như thế này sẽ là những đóng góp khiêm tốn của chúng ta cho xã hội. Nhưng làm việc cùng nhau, chúng ta có thể đóng góp cho đất nước và thế giới chúng ta đang sống một cách đáng kể hơn.
Mô tả giáo dục là một “lực di chuyển chậm nhưng đầy mạnh mẽ,” Thượng nghị sĩ J. William Fulbright lập luận rằng: “Có thể nó không đủ nhanh hay đủ mạnh để cứu chúng ta khỏi thảm họa; nhưng với mục đích đó, giáo dục là lực lượng mạnh nhất sẵn có. Do đó, vị trí thích hợp của nó trong quan hệ quốc tế không phải nằm ở ngoại vi, mà ở trung tâm.” Với tinh thần này, giáo dục có thể thu hẹp khoảng cách lịch sử giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, giúp chúng ta hòa giải và hiểu nhau hơn. Cũng theo cách tương tự, giáo dục hoàn toàn có thể giúp chúng ta hội nhập sâu rộng với phần còn lại của thế giới. Tại Fulbright, sinh viên của tôi và tôi học cách trở thành những trí thức đại chúng*thông qua giáo dục khai phóng.
Sự hình thành một người trí thức đại chúng phải bắt đầu với những thay đổi nền tảng trong trái tim và trong tâm trí. Thượng nghị sĩ Fulbright nhắc nhớ rằng: “Tương lai chúng ta không nằm ở những vì sao mà ngự trị trong chính tâm trí và trái tim chúng ta. Lãnh đạo sáng tạo và giáo dục khai phóng thực chất luôn đi đôi với nhau – đây là những yêu cầu trước nhất để kiến tạo tương lai đầy hy vọng cho nhân loại.”[1]Với mô hình giáo dục khai phóng, khoa học xã hội và nhân văn đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo sinh viên trở thành những công dân có trách nhiệm đối với sự tiến bộ xã hội.
Đây chính xác là thứ Fulbright có thể cung cấp. Là một trường đại học Việt Nam nhưng Fulbright đặt mục tiêu vươn tầm quốc tế trong việc đào tạo thế hệ sinh viên mới – họ sẽ đại diện cho tính đa dạng về vùng miền, giới, định hướng chuyên môn cũng như nền tảng kinh tế-xã hội của Việt Nam; đồng thời giúp duy trì và củng cố bản sắc văn hóa và quốc gia của sinh viên chúng ta thông qua giáo dục khai phóng. Tại Fulbright, các sinh viên của tôi và tôi cố gắng theo đuổi định hướng này thông qua tư duy phản biện.
Ươm dưỡng tư duy phản biện
Tư duy phản biện là một phần của giáo dục khai phóng, đào tạo con người trở thành người toàn diện bằng cách giúp họ hiểu sâu sắc môi trường xã hội họ đang sống và tìm các khả năng để cải thiện nó. Trong bài phát biểu chống chiến tranh có tiêu đề “Hình thức yêu nước cao hơn” (A Higher Patriotism) được trình bày tại Storrs, Connecticut vào năm 1966, Thượng nghị sĩ Fulbright bắt đầu với những dòng sau: “Phản biện đất nước mình đang sống là đang phụng sự nó và đang khen ngợi nó. Phản biện mang ý nghĩa phụng sự vì phản biện có thể thúc đẩy đất nước làm tốt hơn những gì nó đang làm. Phản biện là khen ngợi vì nó chứng minh một niềm tin rằng đất nước có thể làm tốt hơn những gì nó đang làm.”
Thượng nghị sĩ tiếp tục, nhấn mạnh rằng: “Tóm lại, phản biện không chỉ là điều đúng, đó còn là hành động của lòng yêu nước – một hình thức yêu nước cao hơn các nghi thức quen thuộc và sự xưng tụng đất nước, tôi tin như vậy.”[1]Tư duy phản biện buộc chúng ta KHÔNG xem bất cứ điều gì là hiển nhiên, mà phải chất vấn mọi thứ với đầu óc phản biện. Sinh viên nên đặt câu hỏi với tất cả những điều tôi (hoặc bất kỳ ai khác) dạy họ và chỉ chấp nhận điều đó sau khi đã xem xét tỉ mỉ và đánh giá cẩn thận.
Trong năm đồng kiến tạo, tôi có cơ hội đứng lớp một mình hoặc giảng dạy chung với đồng nghiệp ba khóa: “Việt Nam học: Sơ lược Lịch sử và Văn hóa Việt Nam,” “Đạo đức: Triết lý đạo đức Đông Á ở Việt Nam, khu vực và quốc tế,” và “Chia sẻ nét tương đồng: Việt Nam và Đông Á đương đại qua phim ảnh.” Chúng tôi học hỏi lẫn nhau trong tiếng cười, nước mắt và những giây
phút thiền tĩnh lặng. Tôi mong rằng tất cả những điều tôi chia sẻ ở trên sẽ lắng đọng trong tâm hồn các bạn sau khi các bạn tham gia khóa học của tôi.
Khi các sinh viên hỏi tôi năm học Đồng kiến tạo có ý nghĩa như thế nào với mình, tôi đáp rằng: nó đem lại cho tôi nhiều niềm vui vì khuyến khích tôi khám phá những điều mà thế hệ mới của Việt Nam có thể làm và đạt được. Năm học cũng khiến tôi hy vọng về một tương lai tươi sáng hơn của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa trên thế giới. Đây là lý do tôi gia nhập Fulbright và những gì tôi trải nghiệm đến nay chứng minh tôi đã quyết định đúng.
NGUYỄN Nam – Giảng viên sáng lập
*****
[1]Mencius, “Jinxin 盡心”, 1:20: “Có ba điều khiến một người mẫu mực cảm thấy hoan hỉ – cai trị vương quốc không phải là một trong số đó. Cha mẹ đều còn sống và anh em không có gì phải lo lắng, đó là điều hoan hỉ thứ nhất. Ngửa mặt không hổ với trời, cuối xuống không thẹn với người, đó là điều hoan hỉ thứ hai. Anh ta có thể tìm được những người tài giỏi nhất từ khắp các nơi để dạy dỗ và ươm dưỡng, đó là điều hoan hỉ thứ ba.” (theo bản dịch của James Legge).
[1]Fulbright, J. W. (1989).The price of empire. New York, NY: Pantheon Press, p. xi.
[1]Fulbright, J. W. (2007). “The Higher Patriotism”, accessible at https://progressive.org/magazine/higher-patriotism/
*Trí thức đại chúng (public intellectuals) là những chuyên gia được công chúng biết tới bởi sự sẵn sàng phát biểu quan điểm về những vấn đề vượt ngoài khuôn khổ chuyên môn của họ.
