Là một trong số ít những nữ giám đốc cấp cao của nước Mỹ nhưng Sheryl Sandberg khiến công chúng Việt Nam không khỏi bất ngờ bởi sự gần gũi và thân thiện. Vào ngày 5 tháng Ba vừa qua, bà đã dành thời gian trò chuyện thân mật cùng Đại học Fulbright, bàn luận về giáo dục và tương lai biến động hậu đại dịch.
Được biết đến với khả năng điều hành và tầm nhìn kinh doanh sắc bén nhưng bà Sandberg cho rằng tấm bằng MBA (Thạc sĩ Quản trị kinh doanh) không quá cần thiết để thành công. Bản thân bà đánh giá cao giáo dục khai phóng vì nhiều lý do, trong đó đặc biệt là tính liên kết và sự tương quan đa chiều giữa các lĩnh vực đào tạo. Cuộc trò chuyện được dẫn dắt bởi ông Cường Đỗ, Giám đốc Tập đoàn Chiến lược Toàn cầu trực thuộc tập đoàn Samsung, đồng thời cũng là Thành viên Hội đồng Tín thác của Đại học Fulbright Việt Nam.
Tầm quan trọng của một nền giáo dục toàn diện
Mở đầu, bà Sandberg nhắc lại câu chuyện ngụ ngôn quen thuộc: “Cho người đàn ông một con cá, anh ta sẽ đủ ăn một ngày. Dạy cho anh ta cách câu cá, anh ta sẽ no đủ cả đời”. Với niềm quan tâm lớn dành cho giáo dục, không phải ngẫu nhiên mà bà chọn Fulbright làm trường đại học Việt Nam đầu tiên để giao lưu, gặp gỡ.
Chia sẻ tầm nhìn của Fulbright về việc đổi mới giáo dục đại học Việt Nam, Giám đốc Điều hành của Facebook bày tỏ: “Tôi vô cùng ủng hộ giáo dục khai phóng, bởi tôi tin rằng nó cho phép sinh viên học cách suy nghĩ một cách sâu sắc, giúp hình thành tư duy mạch lạc và lập luận chặt chẽ.” Hậu chiến tranh, nền giáo dục Việt Nam được phát triển theo hướng thực dụng, đào tạo người học cho các ngành nghề cụ thể và đóng góp tích cực vào sản xuất khôi phục kinh tế. Tuy nhiên, để có được những sự bứt phá trong thế kỷ 21, giáo dục đại học phải được tái định hình với các giá trị cốt lõi mang tính đổi mới, hướng tới rèn luyện bộ kỹ năng nền tảng, tư duy phản biện và khả năng học tập suốt đời. Đó chính là cốt lõi của giáo dục khai phóng và cũng là sứ mệnh mà Đại học Fulbright Việt Nam theo đuổi.
Ông Cường Đỗ nhớ lại khi ông là người hướng dẫn của Sheryl lúc bà mới bắt đầu sự nghiệp tại Công ty Tư vấn Quản lý Toàn cầu McKinsey, ông đã rất ấn tượng với khả năng quản lý và làm việc tập thể của bà. Chia sẻ về quan điểm lãnh đạo, Sheryl ủng hộ mạnh mẽ môi trường giáo dục mà Fulbright đang xây dựng – nơi những câu hỏi quan trọng hơn câu trả lời, mọi ý tưởng đều được coi trọng và mỗi sinh viên đều được tự do khám phá và nỗ lực trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. Bà nhấn mạnh: “Giáo dục khai phóng không chỉ dạy tôi cách suy nghĩ thấu đáo mà còn dạy tôi tầm quan trọng của sự chăm chỉ, kỷ luật, cởi mở với những ý tưởng mới và biết rằng phải không ngừng học hỏi”.
Hồi tưởng hành trình của Facebook, bà kể: “Có những điều chúng tôi đã làm đúng, có những điều chúng tôi đã làm sai và chúng tôi cần phải xem xét lại.” Bà Sandberg cho rằng học hỏi và phát triển là những yếu tố đặc biệt quan trọng để tạo nên một đội ngũ làm việc hiệu quả. “Chúng ta phải học cách suy xét mọi thứ một cách kỹ càng,” bà nhận định. Liên hệ đến cuốn sách mới xuất bản với tựa đề “Think Again” (tạm dịch: Suy Đi Xét Lại) của Adam Grant, bạn thân bà Sandberg, COO Facebook cho hay: “Chúng ta thường nghĩ đến trí thông minh là khả năng tư duy và học hỏi, nhưng trong một thế giới đang biến đổi nhanh chóng như hiện nay, những kỹ năng nhận thức khác có thể còn quan trọng hơn như khả năng xem xét lại hay xóa bỏ những gì đã học từ trước.”
Trả lời câu hỏi của Ninh Quỳnh Anh – sinh viên năm hai sinh viên Đại học Fulbright, Sheryl Sandberg nêu tên hai kỹ năng quan trọng nhất trong quá trình phát triển sự nghiệp của bà là kỹ năng giao tiếp – truyền đạt ý tưởng một cách rõ ràng, cách viết hiệu quả nhưng đơn giản – và sự đồng cảm, lòng trắc ẩn với người khác. Cả hai đều vô cùng cần thiết để tiến xa trong cuộc sống, đặc biệt là trong môi trường làm việc nhóm đa chức năng, liên văn hóa.
Vượt qua những rào cản vô hình
Sau nhiều năm tích cực tham gia phong trào bình đẳng giới, bà Sandberg nhận định rằng còn rất nhiều rào cản mà phụ nữ gặp phải ở thế kỷ 21. Mặc dù mỗi nền văn hóa có những đặc điểm khác nhau, những rào cản vô hình trong sự nghiệp của phụ nữ tồn tại ở khắp mọi nơi. “Vẫn còn đó những định kiến về việc phụ nữ nắm vai trò lãnh đạo, với những từ ngữ tiêu cực thường xuyên bị gán cho các nhà lãnh đạo là nữ giới” – bà Sandberg khẳng định. Trong khi những bé gái thường bị gọi là ‘hách dịch’ hoặc ‘dữ dội’, các bé trai sẽ được khen ngợi về ‘khả năng lãnh đạo’ và đây không phải chuyện của riêng nền văn hóa nào.
Định kiến này chắc chắn không thể thay đổi trong sớm chiều, nhất là khi phụ nữ vẫn là người đảm nhiệm chính những công việc nội trợ. Tổ chức phi lợi nhuận Lean In của Sheryl đã công bố một khảo sát vào cuối tháng 10 năm 2020 cho thấy khoảng một phần tư lực lượng lao động nữ có ý định nghỉ việc để tập trung quán xuyến việc nhà vì những công việc nội trợ đó còn tốn thời gian và công sức gấp đôi một công việc toàn thời gian bình thường. Đặc biệt khi đại dịch đe dọa đẩy lùi công cuộc lan tỏa sức mạnh vị nữ, Sandberg kêu gọi phụ nữ hãy tương trợ lẫn nhau để theo đuổi các vị trí lãnh đạo một cách chủ động và quả quyết.
Trả lời câu hỏi của Nguyễn Thùy Linh, một học viên của Trường Chính sách Công va Quản lý tại Fulbright về cách vượt qua những chướng ngại và vật cản vô hình trong sự nghiệp của phụ nữ, đặc biệt trong xã hội Á châu truyền thống như Việt Nam, Sheryl nhắn nhủ sinh viên đừng ngại ngần trong việc thể hiện tham vọng và hãy cố gắng hết sức để chứng tỏ tiềm năng của bản thân. Bà cũng thừa nhận việc cân bằng giữa công việc và đời sống là một câu hỏi khó, bởi: “Để trở thành những nhà lãnh đạo tương lai, bạn phải nỗ lực hết sức mình. Không gì có thể thay thế cho sự cần cù chăm chỉ.”
Lời khuyên cho thế hệ trẻ
Từ Google đến Facebook, Sandberg nổi tiếng là người có con mắt tinh tường trong việc phát hiện những “mũi tên lửa” – những công ty khởi nghiệp gặt hái thành công vang dội. Khi Jack Nguyễn Lâm, sinh viên Đại học Fulbright Việt Nam đặt câu hỏi về bí kíp nhận biết những cơ hội đắt giá, Sheryl nhận xét, một “mũi tên lửa” mang hai ý nghĩa: một là giá trị cá nhân – bạn phải thực sự tin tưởng vào sứ mệnh của công ty và và thứ hai là tiềm năng phát triển – bởi chỉ có một số ít doanh nghiệp trên thị trường có khả năng tăng trưởng phi thường như vậy. Sheryl thú nhận: “Bản thân tôi luôn muốn làm những công việc có khả năng tác động sâu sắc đến nhiều người”.
Khi đại dịch ập đến, thị trường lao động thay đổi nhanh chóng hơn bao giờ hết. Những công việc và kỹ năng đang được trọng dụng hiện nay có thể sẽ lỗi thời chỉ trong vài năm tới, ngược lại, nhiều công việc trong tương lai còn chưa được phát minh. Vũ Hải Trường, học viên cao học Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright, đặt câu hỏi về những hành trang quan trọng nhất giúp sinh viên vững vàng trong chặng đường sắp tới. Giám đốc điều hành của Facebook giải đáp bằng một lời khuyên chân thành và vô cùng đắt giá như sau: “Đừng cố lên kế hoạch cho sự nghiệp của bạn, bởi nếu tôi cố gắng lập kế hoạch cho sự nghiệp của mình khi tôi ở độ tuổi của bạn, tôi đã chẳng thể có mặt ở đây. Khi đó internet còn chưa tồn tại và Mark Zuckerberg mới đang học tiểu học. Vì vậy, đừng suy tính quá xa. Thay vào đó, hãy rèn luyện các kỹ năng phản biện, viết lách, giao tiếp, toán học, v.v. Đó là những thứ sẽ thực sự giúp ích cho chúng ta.”
Bà Sandberg khuyến khích sinh viên Fulbright khám phá “mũi tên lửa” của riêng mình trong những lĩnh vực mới mẻ chưa được khai phá, bởi những cơ hội ấy chẳng bao giờ chờ sẵn trên những lối mòn. Ông Cường Đỗ chia sẻ thêm: “Nếu bạn muốn phát triển, bạn phải thực sự bắt tay vào làm việc, hãy tự kiến tạo tương lai của bạn. Nếu những ước mơ của bạn vẫn còn chưa xảy ra, chỉ cần áp dụng kỹ năng tư duy phản biện mà Sheryl đã đề cập ở đầu cuộc trò chuyện và tự mình biến những cơ hội trong tay bạn trở thành ‘mũi tên lửa’ mà bạn mong muốn”. Nhắc lại những câu thơ nổi tiếng của Robert Frost, bà Sheryl và ông Cường khuyên nhủ giới trẻ hãy mạnh dạn mạo hiểm ‘chọn lối đi chưa có dấu chân người’. Sandberg ủng hộ giáo dục khai phóng bởi đây là nơi nuôi dưỡng tinh thần khởi nghiệp, trong đó sinh viên được khai mở tầm nhìn đầy cảm hứng cho tương lai và được trang bị đầy đủ các kỹ năng liên ngành cần thiết để thành công trong môi trường làm việc với nhịp độ nhanh, vượt qua mọi rào cản.
Kết thúc buổi trò chuyện, ông Cường nhắn nhủ sinh viên Fulbright: “Không có việc gì không thể giải quyết nếu ta quyết tâm. Tại một trường đại học như Fulbright, chúng ta không đào tạo những người đi theo lối mòn. Chúng ta đang đào tạo những nhà lãnh đạo của tương lai với đầy đủ tài đức để giải quyết những vấn đề lớn của thế giới. Vì vậy hãy làm những việc khó vì đó là những việc cần làm, đừng chọn những việc dễ dàng.”
Anh Thư – Bảo Trâm
Xem lại cuộc trò chuyện tại đây:
