“Đối với tôi, công việc của một nhà kinh tế học không chỉ là vận dụng các mô hình toán học và tìm cách trả lời những câu hỏi mang tính giả thuyết, quan trọng hơn, họ cần có chính kiến và tích cực tham gia vào đàm thoại về những vấn đề vĩ mô hơn của thế giới.
Thông qua kinh tế học, tôi muốn mang đến cho sinh viên những hiểu biết sâu rộng hơn về cách thế giới vận hành, những tác động đến đời sống của mỗi chúng ta, cũng như định hình suy nghĩ của các em để chuẩn bị cho những quyết định mà các em có thể sẽ phải đối mặt khi trưởng thành.”
Đó là những chia sẻ của Tiến sĩ Graeme Walker, một trong những Giảng viên Sáng lập Đại học Fulbright Việt Nam. Với chuyên môn nghiên cứu về kinh tế học hành vi – lĩnh vực giao thoa giữa tâm lý học, xã hội học và khoa học thần kinh, Graeme từng có kinh nghiệm giảng dạy hàng ngàn sinh viên tại TPHCM về thống kê, kinh tế, quản trị chiến lược và vận hành. Tại Fulbright, hiện Tiến sĩ Walker chịu trách nhiệm giảng dạy Thống kê và Kinh tế học cơ bản, hai môn học tưởng chừng khô khan và nặng nề được Graeme “biến hóa” trở nên vô cùng gần gũi và hữu ích.
Tiến sĩ Graeme Walker
Nhìn thế giới qua lăng kính kinh tế học
Theo Graeme, với những môn học dành cho sinh viên năm nhất, mục tiêu của thầy không phải là đào tạo nên những chuyên gia kinh tế tương lai. Những bộ môn như Thống kê và Kinh tế học căn bản giúp người học rèn luyện kỹ năng xử lý số liệu, biểu đồ và làm quen với tư duy hoạch định chính sách. Đây là những kỹ năng cần thiết cho nhiều ngành nghề, lĩnh vực và cho phép sinh viên có cái nhìn sâu sắc hơn về các vấn đề xã hội.
Mở đầu môn học, TS. Graeme đặt sinh viên vào tình huống thực tế. Đại dịch COVID-19 là đề tài được Graeme lựa chọn để phân tích ngay từ những bài đầu tiên, không chỉ bởi tính thời sự mà còn bởi những ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của mỗi người. Dù chưa có kiến thức căn bản về kinh tế, không khó để người học hình dung bài toán về sự đánh đổi giữa phúc lợi y tế cho người dân và tăng trưởng kinh tế trong khủng hoảng. Từ những thách thức hiện hữu trước mắt, sinh viên dần tiếp cận với những công cụ toán học được sử dụng trong thống kê, cách tư duy theo hệ thống và liên hệ đến thực trạng giải quyết vấn đề. Không chỉ với COVID, đây là khung cơ sở để sinh viên quan sát và điều tra mọi hiện tượng khác, từ quy mô nhỏ đến phạm vi toàn cầu.
Sau khi làm quen với những công cụ thực nghiệm cơ bản, sinh viên bắt đầu đi vào những nội dung chi tiết như quy luật cung-cầu hay bất bình đẳng kinh tế. Graeme cho biết, thầy luôn cố gắng cân bằng giữa phổ biến lý thuyết một cách dễ hiểu và hữu ích, đồng thời khai thác những ứng dụng thực tế trong cuộc sống và mở ra các hướng nghiên cứu chuyên sâu hơn sau này.
“Khi thực hành viết báo cáo kinh tế, bên cạnh vai trò của nhà nghiên cứu, em còn được đặt mình vào vị trí của độc giả. Công việc của một nhà kinh tế khôg chỉ là tìm hiểu về ý nghĩa đằng sau những con số, mà còn phải tìm cách lý giải chúng một cách mạch lạc, logic sao cho người đọc có thể dễ dàng tiếp nhận,” sinh viên Phan Cảnh Minh Phước nhận xét.
Sinh viên Nguyễn Phượng Tường thì chia sẻ, môn học đã khiến bạn hình thành thói quen áp dụng những kỹ năng suy luận logic vào giải quyết các vấn đề xã hội. “Trước một hiện tượng nào đó, em bắt đầu biết đặt câu hỏi về nguyên nhân, bản chất và hậu quả của nó. Tất cả mọi thứ đều có dữ liệu mà ta có thể sử dụng để mổ xẻ, phân tích. Bên cạnh đó, kiến thức về cung – cầu là điều mà em thấy đặc biệt hữu ích. Trên cán cân đó, ta không thể nghiêng hẳn về một bên mà phải tìm ra sự cân bằng tối ưu trong mỗi trường hợp. Em nhận ra rằng sự cân bằng không chỉ quan trọng trong Kinh tế học, mà còn là điều vô cùng cần thiết trong mọi mặt của cuộc sống,” Phượng Tường chiêm nghiệm.
Vượt qua những lối mòn định kiến
Thay vì tập trung vào những phạm trù tổng quát như kinh tế vi mô – vĩ mô hay kinh tế lượng như những giáo trình thông thường dành cho chuyên ngành kinh tế, Tiến sĩ Graeme muốn hướng sinh viên đến những chủ đề cụ thể, có ý nghĩa thực tiễn quan trọng mà học sinh phổ thông vốn ít khi được tiếp xúc. Thông qua tài liệu và video diễn thuyết của các học giả có ảnh hưởng, sinh viên được làm quen và thảo luận về các trường phái khác nhau trong kinh tế học, cũng như xây dựng quan điểm cho riêng mình.
Khi nhắc đến những khái niệm như “tư bản”, “cộng sản”, nhiều sinh viên thường coi đây là những tư tưởng hoàn toàn đối lập nhau, với những định kiến cố hữu về thành công hay hạn chế của chúng. Trên thực tế, không ít người đến từ các quốc gia phương Tây tỏ ra bất ngờ khi đến thăm Việt Nam và chứng kiến một đất nước đang phát triển mạnh mẽ, khác hẳn so với quan niệm vốn có của họ về một quốc gia xã hội chủ nghĩa. Ngược lại, các nước phương Tây như Hoa Kỳ, Anh, Pháp và Thụy Điển, Canada dù đều có nền kinh tế tư bản nhưng lại có những đặc điểm, biểu hiện rất riêng biệt. Do đó, không thể đánh giá về một quốc gia hay nền kinh tế dựa trên định nghĩa, tên gọi.
“Trước mỗi tiết học, em đều phải tự đọc hiểu và làm quen với vô số khái niệm, thuật ngữ và mô hình kinh tế. Để hiểu và ghi nhớ khối lượng kiến thức này thực sự không hề dễ dàng. Thế nhưng, trái với tưởng tượng ban đầu của em rằng kinh tế học là một bộ môn cứng nhắc với những định nghĩa và công thức rập khuôn, em nhận ra rằng luôn có hàng trăm yếu tố bên ngoài có thể tác động đến kết quả cuối cùng, buộc ta phải quan sát thế giới từ nhiều phương diện khác nhau,” sinh viên Phạm Hoàng Lân nhớ lại về môn Kinh tế học cơ bản.
Sinh viên Phạm Hoàng Lân
Theo Graeme, tư duy phản biện là một trong những kỹ năng quan trọng nhất khi nghiên cứu kinh tế học. Bằng cách giới thiệu hàng loạt quan điểm trái ngược nhau, Tiến sĩ hy vọng sinh viên sẽ học cách đón nhận cởi mở mỗi khi tiếp xúc với một luồng tư tưởng mới và đánh giá chúng một cách khách quan dưới nhiều góc độ, dù sau đó các bạn có quyết định đồng ý với những quan điểm ấy hay không. Chỉ khi có một cái nhìn đầy đủ, sinh viên mới có thể tự hình thành nhận thức một cách đúng đắn thay vì suy nghĩ theo những lối mòn phiến diện.
Bên cạnh đó, tư duy phản biện còn đặc biệt có giá trị khi phân tích và xử lý thông tin. Sinh viên Phan Thục Anh chia sẻ, phản xạ phản biện và trực giác với số liệu là những điều bạn học được từ môn Thống kê. “Khi đứng trước một khối lượng thông tin khổng lồ, phần lớn được thể hiện qua dạng số liệu thống kê, chúng em hiểu rằng phải giữ một thái độ hoài nghi nhất định. Trong môn học này, chúng em thường xuyên phải đặt câu hỏi về độ tin cậy và chính xác của những con số. Nếp suy nghĩ này là điều em vẫn còn giữ ngay cả khi lớp học đã kết thúc.”
Đồng kiến tạo và không ngừng học hỏi
Khi đại dịch COVID-19 khiến nhà trường phải đóng cửa, chỉ trong một thời gian ngắn, các giảng viên Fulbright buộc phải chuyển toàn bộ hoạt động giảng dạy và học tập sang hình thức trực tuyến. Graeme chia sẻ, việc dạy học online là một trải nghiệm hoàn toàn mới mẻ. Việc thiết kế môn học dành riêng cho nền tảng trực tuyến không chỉ là cơ hội để Graeme thử nghiệm những phương pháp giảng dạy mới, mà còn khiến thầy bất ngờ với năng lực và sự sáng tạo của sinh viên.
Một tiết học trực tuyến của TS. Graeme
Với những môn học của Graeme, thầy luôn hoan nghênh các thành viên trong lớp đóng góp ý kiến. Thay vì chỉ nêu ra những điểm còn hạn chế, Graeme khuyến khích sinh viên cùng tham gia tìm giải pháp để lớp học hiệu quả hơn. Graeme sử dụng một văn bản trực tuyến cho phép sinh viên trong lớp góp ý và bổ sung trực tiếp vào nội dung và cách thể hiện bài học. Bản thân sinh viên có được sự chủ động trong học tập, đồng thời giảm bớt khoảng cách giữa thầy – trò và tạo môi trường học tập thân thiện, gia tăng sự kết nối vốn bị hạn chế khi học từ xa.
Hàng tuần, TS. Walker tổ chức thuyết trình và thảo luận nhóm về một video có nội dung liên quan đến bài học. Graeme tin rằng trong một môi trường học thuật cởi mở, cách học như vậy không chỉ giúp sinh viên tiếp thu kiến thức tốt hơn, mà còn mở ra diễn đàn để sinh viên trong lớp tự do bày tỏ ý kiến, trao đổi xây dựng bài, tạo không gian để giáo viên giải đáp các thắc mắc và đánh giá liệu các bạn có hiểu đúng bản chất vấn đề hay không để điều chỉnh nếu cần thiết.
“Với những môn học này, tôi không chú trọng quá nhiều vào những lý thuyết nâng cao. Tôi cho rằng, với sinh viên năm nhất, ưu tiên hàng đầu không phải là đi sâu vào những kiến thức chuyên sâu như phân tích hồi quy hay hệ phương trình. Quan trọng hơn, tôi muốn gợi mở những câu hỏi như đâu là những lựa chọn chính sách khả thi, hay làm thế nào mỗi người chúng ta có thể đóng góp tốt hơn cho cộng đồng. Đây sẽ là nền móng để các em quan sát, học tập và trải nghiệm trong suốt cuộc đời,” Graeme kết luận.
Anh Thư
