Theo thống kê của KPMG, học tập với công nghệ số là thị trường phát triển nhanh nhất trong ngành giáo dục toàn cầu, với mức tăng trưởng khổng lồ 900% kể từ năm 2000 đến nay. Dù vậy, chúng ta mới chỉ đang chạm tới bề nổi của công nghệ giáo dục, chủ yếu dừng ở các bài giảng trực tuyến, bài tập được số hóa và các công cụ học tập từ xa.
Tiến sĩ Nguyễn Chí Hiếu, nhà sáng lập Tổ chức Giáo dục IEG thẳng thắn xới vấn đề tại hội thảo Công nghệ Giáo dục Việt Nam 2021 do Trung tâm Khởi nghiệp và Sáng tạo Fulbright (CEI) thuộc Đại học Fulbright Việt Nam phối hợp cùng EdTech Asia và InnoLab Asia đồng tổ chức.
Đại dịch Covid trong năm qua đã mang đến vô vàn khó khăn, thử thách cho toàn cầu nhưng lại là cú hích lớn bất ngờ. Nằm trong những ngành chịu ảnh hưởng sâu sắc nhất bởi những biến động vì đại dịch nhưng giáo dục với những trải nghiệm công nghệ đã mang đến những kết quả ứng phó đầy kinh ngạc. Dẫn số liệu tham khảo có sức nặng từ một báo cáo của Bain & Company, Google và Temasek, Tiến sĩ Nguyễn Chí Hiếu cho biết chỉ riêng trong năm 2020, sáu quốc gia Đông Nam Á là Singapore, Malaysia, Indonesia, Philippines, Việt Nam và Thái Lan đã có thêm 40 triệu người dùng internet. Như vậy, gần 70% dân số tại những quốc gia này đã hòa mạng trực tuyến, nâng tổng quy mô nền kinh tế internet trong khu vực lên 100 tỷ USD. Trong đó, các nền tảng học tập online tăng trưởng bùng nổ, tiêu biểu như Coursera với hơn 20 triệu người học mới. Sau những ứng phó ban đầu lúng túng do giãn cách phòng chống Covid, các trường học trên khắp thế giới đã nhanh chóng thích nghi và ứng biến, đưa lớp học lên không gian mạng nhằm đảm bảo an toàn cho học sinh-sinh viên, đồng thời giảm thiểu tối đa những gián đoạn trong học tập.
Nhưng, theo Tiến sĩ Nguyễn Chí Hiếu, đó mới chỉ bề nổi của công nghệ giáo dục khi chủ yếu dừng ở các bài giảng trực tuyến, bài tập được số hóa và các công cụ học tập từ xa. Trong khi đó, hệ sinh thái công nghệ giáo dục vô cùng đa dạng và phong phú, bao gồm những công cụ hỗ trợ học tập bằng trí tuệ nhân tạo, hệ thống quản lý học tập, hay những ứng dụng đánh giá, chấm điểm sử dụng trí tuệ nhân tạo; cùng với đó là các loại học liệu trực tuyến, học liệu đa phương tiện, hay học liệu tương tác, v.v”. Nên dù so sánh với một năm trước thời điểm Covid, giảng dạy với công nghệ đã trở nên phổ biến và được áp dụng thường xuyên hơn, thì bài toán về việc nâng cao chất lượng dạy và học, cũng như cải thiện tính linh hoạt của công nghệ giáo dục vẫn chưa có lời giải.
Ở Việt Nam, hầu hết các cơ sở giáo dục, đào tạo hiện chỉ coi giảng dạy trực tuyến như một biện pháp ứng phó tạm thời đối với dịch bệnh. Các lớp học online chưa thực sự hiệu quả, vì cả những lý do khách quan như hạn chế về kỹ thuật, trang thiết bị, và những yếu tố chủ quan như tâm thế của giáo viên và học sinh. Trên thực tế, công nghệ số trong giáo dục không phải một ngành mới, với lịch sử hơn 40 năm phát triển và còn nhiều dư địa, chưa được khai thác đúng mức.
Trước những thách thức và cơ hội mà công nghệ số mang lại, hơn bao giờ hết, các tổ chức giáo dục toàn cầu cần thúc đẩy trao đổi và hợp tác. Tiến sĩ Nguyễn Chí Hiếu chia sẻ, các tổ chức giáo dục toàn cầu đang khám phá khả năng phát triển theo xu hướng phân tách và mở rộng. Thay vì học 4-5 năm tại một trường đại học nhất định, sinh viên sẽ có cơ hội tham gia các khóa học tại nhiều trường đại học khác nhau. Từ Harvard cho đến Stanford, từ những môn học trực tuyến cho đến ngoại tuyến, hay thậm chí những môn học chuyên ngành được giảng dạy bởi chuyên gia từ những công ty hàng đầu như Google hay Microsoft, sinh viên được tự do lựa chọn sao cho phù hợp nhất với nhu cầu học tập và trau dồi của bản thân.
“Đây có thể là hướng đi đầy hứa hẹn của giáo dục trong tương lai”, theo Tiến sĩ Nguyễn Chí Hiếu.
Trong nỗ lực thu hẹp khoảng cách giữa giáo dục đại học trong nước và giáo dục thế giới, Đại học Fulbright Việt Nam vừa qua đã tích cực xúc tiến những chương trình liên kết trên mọi lĩnh vực. Năm 2020, Đại học Fulbright đã ký hai biên bản ghi nhớ hợp tác với Đại học Princeton và Đại học Dartmouth, hai trường đại học hàng đầu Hoa Kỳ nhằm tổ chức những khóa học trực tuyến liên kết, cho phép sinh viên hai nước giao lưu và học hỏi lẫn nhau. Phòng Thực nghiệm Lịch sử Princeton và Khóa học Liên kết tại Dartmouth là hai dự án đầu tiên trong số những dự định hợp tác của Đại học Fulbright, hướng đến tận dụng những thế mạnh của nhau để đổi mới việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu hướng đến đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế cao nhất.
Cầu nối truyền cảm hứng
Ông Thanh Bùi – nhà sáng lập Tổ chức Giáo dục Embassy Education cho rằng cần định hình lại bức tranh toàn cảnh của giáo dục thế kỷ 21. Các ngành công nghiệp đang biến đổi vô cùng nhanh chóng, khiến cho các định chế giáo dục chật vật xoay xở để đáp ứng những yêu cầu của thị trường lao động mới.
“Trước đây, chúng ta thường đặt ra những mục tiêu học tập thật đơn thuần. Bạn phải nói tiếng Anh lưu loát, nói tiếng Việt trôi chảy, tính toán giỏi… Nhưng ngày nay, với những phép tính phức tạp như ‘căn của 2555,22 là bao nhiêu’ thì chỉ trong tích tắc, ứng dụng trợ lý ảo Siri có thể cho bạn đáp án chính xác tuyệt đối. Vậy tương lai của ngành giáo dục rồi sẽ ra sao,” ông Thanh Bùi trăn trở.
Theo nhà giáo dục, khi mọi thứ phát triển theo xu hướng hiện đại hóa, tự động hóa và dần phụ thuộc nhiều hơn vào trí tuệ nhân tạo, yếu tố cốt lõi mà giáo dục không thể đánh mất chính là sự tương tác giữa người với người. Cùng chia sẻ quan điểm này, ông Charles Lee, nhà sáng lập trường CoderSchool cho rằng trong công cuộc số hóa giáo dục, công nghệ phải đóng vai trò là cầu nối giữa thầy và trò, giúp thu hẹp khoảng cách về địa lý và tạo điều kiện cho các bạn trẻ tiếp xúc gần gũi hơn với những người thầy truyền cảm hứng, những hình mẫu thúc đẩy họ nỗ lực hoàn thiện bản thân.
“Khi theo học ở những ngôi trường hàng đầu thế giới, lợi thế của bạn là được gặp gỡ và học hỏi từ những người thầy lỗi lạc. Nhưng đôi khi, một cuốn sách, một bài giảng hay cũng có thể mang đến cho chúng ta nguồn cảm hứng tuyệt vời. Người thầy mà ta kính trọng, ngưỡng mộ nhất có thể là người mà ta chưa từng trực tiếp gặp mặt. Có rất nhiều cách khác nhau mà công nghệ có thể đưa người học đến gần hơn với những ‘người hùng’ của họ, tạo nên mạng lưới hỗ trợ về tinh thần và tiếp thêm những nguồn động lực to lớn.”
Tại Đại học Fulbright, sinh viên thường xuyên có cơ hội gặp gỡ, trao đổi với các học giả hàng đầu thế giới thông qua những hoạt động thỉnh giảng và các buổi hội thảo trực tuyến cũng như ngoại tuyến. Kể cả khi nhiều nơi trên thế giới phải giãn cách xã hội vì COVID và giao thông bị đình trệ, những cuộc thảo luận vẫn diễn ra sôi nổi và cởi mở, từ công nghệ, khởi nghiệp, lãnh đạo, cho đến quan hệ quốc tế và văn hóa nghệ thuật. Tuy nhiên, câu hỏi được đặt ra là phải chăng những cuộc gặp gỡ trực tuyến như vậy chỉ là phương án thay thế, và nếu như không có dịch bệnh thì công nghệ trực tuyến ảo sẽ trở nên thừa thãi.
Ông Thanh Bùi dự đoán, công nghệ sẽ phát triển theo hướng chân thực hóa trải nghiệm của người dùng. Trong tương lai không xa, công nghệ thực tế ảo hay thực tế tăng cường sẽ cho phép người học tham gia những lớp học trực tuyến theo thời gian thực và đắm mình vào một không gian ảo kích thích mọi giác quan. Khi đó, dù cách xa nửa vòng trái đất, thầy và trò vẫn có thể tương tác một cách trọn vẹn.
Anh Thư
