Vivek Wadhwa là Thành viên Ưu tú và là giáo sư của Đại học Carnegie Mellon tại Thung lũng Silicon Valley. Ông cũng là giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Doanh nhân và Nghiên cứu thương mại hóa tại Duke. Trước đây ông từng được bổ nhiệm làm việc tại Trường Luật Stanford, Đại học California, Berkeley, Trường Luật Harvard và Đại học Emory. Đại học Fulbight Việt Nam giới thiệu bài viết của ông về giáo dục khai phóng đăng trên The Washington Post. (Ảnh trong bài: iStock)
Từ hồi mới chập chững bước vào con đường sự nghiệp giáo dục, tôi đã khuyên sinh viên của mình tập trung vào khoa học và kỹ thuật, vì tôi tin rằng chúng là điều kiện tiên quyết để thành công trong kinh doanh.
Tôi hoàn toàn đồng ý với lời khẳng định của Bill Gates về việc nước Mỹ cần phải đầu tư nguồn ngân sách giáo dục hạn chế của mình vào những môn học này, bởi vì chúng – chứ không phải giáo dục khai phóng hay nhân văn mới là thứ tạo ra nhiều việc làm nhất.
Nhưng bây giờ là một kỷ nguyên công nghệ hoàn toàn khác và nó đã diễn ra rất lâu trước khi tôi biết được điều gì đã khiến ngành công nghiệp công nghệ trở thành như hiện nay.
Vào năm 2008, các nhóm nghiên cứu của tôi tại Duke và Harvard đã khảo sát 652 giám đốc điều hành và trưởng bộ phận kỹ thuật sản phẩm sinh ra tại Hoa Kỳ ở 502 công ty công nghệ. Chúng tôi thấy rằng đa số họ đều được hưởng một nền giáo dục tốt, 92% có bằng cử nhân và 47% có bằng cấp cao hơn.
Nhưng chỉ có 37% có bằng cấp về kỹ thuật hoặc công nghệ máy tính, và 2% có bằng cấp về toán học. Phần còn lại có bằng cấp trong nhiều lĩnh vực đa dạng như kinh doanh, kế toán, chăm sóc sức khỏe, nghệ thuật và nhân văn.
Chúng tôi phát hiện ra một điều rằng, mặc dù bằng cấp tạo nên sự khác biệt lớn trong sự thành công của một doanh nhân, nhưng lĩnh vực mà họ chọn theo đuổi và ngôi trường mà họ tốt nghiệp, không phải là những nhân tố quan trọng.
Chẳng hạn như Susan Wojcicki – giám đốc điều hành của YouTube, học chuyên ngành lịch sử và văn học; Stewart Butterfield – người sáng lập Slack học ngôn ngữ Anh; Brian Chesky – người sáng lập Airbnb học chuyên ngành mỹ thuật. Và, ở Trung Quốc, giám đốc điều hành của Alibaba – Jack Ma có bằng cử nhân về ngôn ngữ Anh.
Steve Jobs đã nói về tầm quan trọng của giáo dục khai phóng và nhân văn trong sự kiện ra mắt iPad 2:
“Đây chính là DNA của Apple – rằng công nghệ cô đơn một mình là không đủ – công nghệ phải kết hôn với giáo dục khai phóng, kết hôn với nhân văn, để tạo ra những sản phẩm có thể khiến trái tim chúng ta phải hoan ca sung sướng, và không ở đâu mà điều đó lại được thể hiện rõ rệt như trong các thiết bị hậu PC của chúng tôi.”
Với quan niệm này, ông đã kiến tạo nên một công ty có giá trị nhất trên thế giới và thiết lập các tiêu chuẩn mới cho ngành công nghiệp công nghệ.
“Để tạo ra một tương lai tuyệt vời mà công nghệ đang cho phép, chúng ta cần các nhạc sĩ và nghệ sĩ cùng làm việc với các kỹ sư của chúng ta. Không phải là cái này hay cái kia; mà chúng ta cần cả nhân văn và kỹ thuật.”
Khi nghệ sĩ làm việc cùng kỹ sư
Bracken Darrell – giám đốc điều hành Logitech, người có chuyên ngành về ngôn ngữ Anh, cũng nhấn mạnh điều này. Gần đây tôi đã hỏi ông về cách ông đã tạo ra biến đổi lớn cho công ty và khiến giá cổ phiếu của nó tăng vọt lên một cách đáng kinh ngạc – 450% trong vòng 5 năm.
Ông nói rằng đó là nhờ việc tập trung không ngừng vào thiết kế trong mọi sản phẩm mà công ty xây dựng; kỹ thuật thì quan trọng nhưng điều khiến sản phẩm công nghệ thành công nhất lại đến từ thiết kế của nó.
Chìa khóa để tạo ra một thiết kế tốt đó là sự kết hợp giữa đồng cảm và kiến thức về nghệ thuật và nhân văn.
Các nhạc sĩ và nghệ sĩ vốn luôn có óc sáng tạo tuyệt đỉnh nhất. Bạn có thể dạy cho các nghệ sĩ cách sử dụng phần mềm và các công cụ đồ họa; nhưng để biến các kỹ sư thành nghệ sĩ thì khó như lên trời.
Và bây giờ, bước chuyển đổi công nghệ đang diễn ra sẽ thay đổi các quy tắc của sự đổi mới.
Một loạt các công nghệ, chẳng hạn như máy tính, trí tuệ nhân tạo, y học kỹ thuật số, robot và sinh học tổng hợp, đang phát triển theo cấp số nhân và theo xu hướng hội tụ, và chúng có thừa khả năng để tạo ra những điều tuyệt vời.
Với sự hội tụ của y học, trí tuệ nhân tạo và cảm biến, chúng ta có thể tạo ra các bác sĩ kỹ thuật số để theo dõi sức khỏe và giúp chúng ta ngăn ngừa bệnh tật; với những tiến bộ trong bộ gen và chỉnh sửa gen, chúng ta có thể tạo ra những cây trồng có khả năng chống chịu với hạn hán và cung cấp đủ thực phẩm để nuôi sống cả hành tinh; với robot được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo, chúng ta có thể chế tạo những con người kỹ thuật số để bầu bạn với người già cả.
Những tiến bộ trong vật liệu nano đang tạo điều kiện cho một thế hệ công nghệ lưu trữ và năng lượng mặt trời mới ra đời, chúng sẽ giúp năng lượng trở nên rẻ hơn và tất cả mọi người đều có thể tiếp cận chúng.
Việc tạo ra các giải pháp như trên bắt buộc phải có những kiến thức về các lĩnh vực như sinh học, giáo dục, khoa học sức khỏe và hành vi con người.
Và để giải quyết những thách thức về công nghệ và xã hội lớn nhất hiện nay đòi hỏi chúng ta phải có tư duy phản biện về bối cảnh mà con người ở trong đó, và đây là thứ mà những sinh viên tốt nghiệp ngành nhân văn được đào tạo tốt nhất để làm.
Bằng cấp kỹ thuật rất có giá trị, nhưng ý thức về sự đồng cảm đến từ âm nhạc, nghệ thuật, văn học và tâm lý học lại có lợi thế lớn trong thiết kế.
Một chuyên gia lịch sử nghiên cứu về thời kì Khai sáng hoặc sự trỗi dậy và sụp đổ của đế quốc La Mã sẽ có được cái nhìn sâu sắc về yếu tố con người trong công nghệ và tầm quan trọng của khả năng sử dụng nó.
Một nhà tâm lý học có thể biết cách truyền động lực cho mọi người và hiểu người dùng muốn gì hơn là một kỹ sư chỉ làm việc trong các “chiến hào” công nghệ. Một nhạc sĩ hay nghệ sĩ là vua trong thế giới mà bạn có thể in 3D bất cứ điều gì mà bạn có thể tưởng tượng ra.
Khi các bậc phụ huynh hỏi tôi bây giờ bọn trẻ nên theo đuổi nghề nghiệp gì và liệu hướng chúng vào các lĩnh vực khoa học, kỹ thuật và công nghệ có phải là điều tốt nhất hay không?
Tôi nói với họ rằng tốt nhất là để chúng tự đưa ra những lựa chọn của riêng mình.
Họ không nên làm những thứ mà cha mẹ chúng ta đã làm cho chúng ta ngày xưa – đó là bảo chúng ta nên học cái gì và khiến chúng ta xem việc học là việc vặt vãnh, không quan trọng; thay vào đó, họ nên khuyến khích con cái theo đuổi sự đam mê và tình yêu trong học tập.
Để tạo ra một tương lai tuyệt vời mà công nghệ đang cho phép, chúng ta cần các nhạc sĩ và nghệ sĩ cùng làm việc với các kỹ sư của chúng ta. Không phải là cái này hay cái kia; mà chúng ta cần cả nhân văn và kỹ thuật.
